Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους (Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος) 2ο ΜΕΡΟΣ

Ό Άγιος Ισαάκ ό Σύρος παρατηρεί: «πάντες οι τρόποι, και τά χρήματα της προσευχής, άτινα τω Θεώ προσεύχονται οΐ άνθρωποι μέχρι της καθαράς προσευχής διορίζονται [Σ.τ.μ.: καταλήγουν, φθάνουν]». Θά δούμε αργότερα τί σημαίνει καθαρή προσευχή, σ' όλες τίς εκδοχές του συγκεκριμένου επιθέτου. Στό σημείο αυτό θά θέλαμε απλώς νά ύπενθυμίσουμε τήν πιό στοιχειώδη σημασία του, πού συνδέεται μέ τόν ίδιο τό χαρακτήρα της προσευχής του Ίησού: πρόκειται γιά μιά χωρίς περίσπαση προσευχή, μέ τό καθαρό περιεχόμενο ης οποίας δέν εμπλέκεται ούτε αναμιγνύεται κανένας ξένος λογισμός. Τό γεγονός τούτο προϋποθέτει τήν τέλεια συγκέντρωση του νού καί τήν πλήρη σύνταξη [Σ.τ.μ.: Ισοδύναμα τή συναγωγή], όλων τών δυνάμεων τοϋ άνθρώπου.

Λόγω της συντομίας της, ή προσευχή του Ίησού ευνοεί καί ενισχύει τήν ανάλογη συγκέντρωση αποφεύγοντας τή διάχυση του λογισμού καί τό διασκορπισμό του νού· θά υπήρχε κίνδυνος νά συμβούν ευκολότερα αυτά, αν τό περιεχόμενο της προσευχής ήταν εκτενέστερο. Ικανοποιείται έτσι πλήρως ή αποτροπή του Αγίου Ιωάννου Σιναΐτου: «Μή πολυλογείν έπιχείρει, ίνα μή προς ζήτησιν λόγων διασκεδασθή ό νους σου. Εις λόγος τελωνικός τόν Θεόν έξιλεώσατο, καί εν ρήμα πιστόν τόν ληστήν διέσωσε. Πολυλογία μέν πολλάκις έν προσευχή τόν νούν καί έφάντασε καί διέσωσε· μονολογία δέ τόν νουν συνάγει πέφυκε». Έξαλλου γιά τό ίδιο θέμα ό Άγιος Ιωάννης Σιναΐτης υπενθυμίζει τή διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου: «Ό μέγας τής μεγάλης καί τελείας προσευχής εργάτης φησί: "Θέλω ειπείν πέντε λόγους τω νοί μου"» (Α' Κορ. 14,19). Θά παρατηρήσουμε ότι άπό πέντε λέξεις αποτελείται ή συνοπτική διατύπωση τής προσευχής του Ίησού στην ελληνική γλώσσα: Κύριε Ίησού Χριστέ, ελέησόν με.

Ωστόσο, ή συντομία τής χρησιμοποιούμενης διατύπωσης δέν άρκει γιά νά πετύχουμε τήν επιθυμητή συγκέντρωση. Με τήν προσευχή τοϋ Ίησού συνάπτεται ενα σύνολο πνευματικών, ψυχικών καί σωματικών στάσεων πού επιτρέπει στον προσευχόμενο νά φθάσει στην απερίσπαστη προσευχή. Στην πράξη ή προσευχή τοϋ Ίησού, πραγματικά συνδέεται άπό τούς Πατέρες μέ μιά μέθοδο, ενα απο τα γνωστότερα στοιχεία τής οποίας είναι μιά ψυχο-φυσική τεχνική [Σ.τ.μ.: άπαντάται καί ως ψυχοσωματική μέθοδος/τεχνική].

Ή πρακτική εφαρμογή τής τεχνικής αυτής θέτει όρισμένες προϋποθέσεις: την απομόνωση, την ησυχία τό σκότος τήν άκινησία καί τήν καθιστή θέση. Τριπλός είναι ό σκοπός τής τεχνικής:

α) Νά καταστήσει τό σώμα μέτοχο στην προσευχή καί νά τοϋ δώσει τή δυνατότητα ν' αποκομίσει οφέλη άπό αύτήν.

β) Νά διευκολύνει καί νά ευνοήσει τή συνέχεια τής προσευχής συνδέοντάς την μέ τό ρυθμό τής αναπνοής. Νά γιατί ορισμένοι Πατέρες συμβουλεύουν νά συνδέουμε τό πρώτο μέρος της: «Κύριε Ίησού Χριστέ (Υιέ του Θεού)» μέ τήν εισπνοή, καί τό δεύτερο μέρος: «Έλέησόν με (τόν άμαρτωλόν)» μέ τήν εκπνοή. Γιά τό θέμα αυτό υπάρχουν όμως διαφορετικές μέθοδοι.

γ) Νά ευνοήσει τή συγκέντρωση, τήν κατάνυξη, τήν προσευχή. Αυτός είναι ό πρώτος στόχος πού προσδιορίζουν οι Πατέρες. ΟΙ Άγιοι Κάλλιστος καί Ιγνάτιος Ξανθόπουλοι παρατηρούν: «Τά τοιαύτα γάρ, ού δι' ετερόν τι τοις θείοις Πατράσιν έπινενόηται, άλλ' ή πως συνεργά πως όντα προς τήν τής διανοίας έπισυναγωγήν καί προς έαυτήν εκ τοϋ συνήθους ρεμβασμού έπάνοδόν τε καί προσοχήν».

Ή κατάνυξη του νού είναι μέ άλλους όρους ή επάνοδος καί επανένωση του νού μέ τήν καρδιά. Γιά νά κατανοήσουμε τί σημαίνει τούτο πρέπει νά γνωρίζουμε ότι ή λέξη «καρδία» στή γλώσσα τής ορθόδοξης ασκητικής υποδηλώνει δύο όντό τητες: μιά πνευματική καί μιά φυσική. Ή καρδία αφενός μέν σημαίνει, -σύμφωνα μέ τήν κυριότερη καινοδιαθηκική έκδοχή του όρου-, τόν έσω άνθρωπο τό σύνολο τών ψυχικών δυνάμεων καί ακριβέστερα τή ρίζα τους. Αποτελεί το οντολογικό κέντρο του άνθρωπου, τό ίδιο τό εσωτερικό του: ταυτίζεται μέ τό πρόσωπό του. Αφετέρου δέ καί σύμφωνα μέ τήν κοινή σημασία της, είναι το όργανο του σώματος.

Επομένως, οι ήσυχαστές Πατέρες διαπίστωσαν άπό τήν εμπειρία τους ότι υπάρχει μιά αναλογική αντιστοιχία μεταξύ τής «πνευματικής» καρδίας καί τής φυσικής, πού είναι τό κέντρο του σώματος καί ή αρχή τής ζωής· «δυνάμει» μάλιστα τής ενότητας ψυχής καί σώματος στή σύνθετη ανθρώπινη ύπαρξη αναπτύσσεται μιά σχέση, πού καθιστά τή δεύτερη καρδία έδρα τής πρώτης· ό,τι πλέον επηρεάζει τή μιά επηρεάζει καί τήν άλλη, μολονότι ή πνευματική καρδία είναι εκ φύσεως ανεξάρτητη τής φυσικής.