ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ: Ποιοί ήταν οι «θεοί» των εθνών; (Ψαλ. 95,5) (9ο ΜΕΡΟΣ)

Φώτο απο το

«Δ΄ Παγκόσμιο Συνέδριο παραδοσιακών
θρησκειών» στο Καζακστάν.

«Το αθεϊστικό μοντέλο ανάπτυξης των ανθρώπων απέτυχε μαζί με τις ιδεολογίες του 20ου... Μόνο η πίστη μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να δουν την αλήθεια, ποιο είναι το νόημα της ζωής... πρέπει οι θρησκευτικοί ηγέτες, να μιλήσουν με σαφήνεια για τη βλάβη των προσπαθειών να χτιστεί ένας κόσμος χωρίς Θεό» (Δήλωση του Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλου εις το Δ΄Παγκόσμιο Συνέδριο Θρησκειών εις το Καζακστάν).

Έτσι λοιπόν είπε ο Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος.
Ας δούμε όμως τι μας αφηγείται ένας πρώην Ινδουιστής· ποιά πίστη μπορεί να μας δείξει το νόημα της ζωής, όπως λέγει και ο Πατριάρχης Κύριλλος! Κατέχει κάποιο νόημα της ζωής και η Ινδουιστική πίστη;

Τις πραγματικά πιο εκπληκτικές και βαθύτερες εμπειρίες τις έζησα φυσικά στην Ινδία, όπου ένιωσα πως ένας ολόκληρος λαός, περισσότερο από όλους τους άλλους θρησκευόμενους λαούς, είχε το βλέμμα του στραμμένο προς τα μέσα, προς μια ενατένιση κι εμβάθυνση, προς την ανάπτυξη ενός διεισδυτικού, διερευνητικού φιλοσοφικού στοχασμού. Αναζητώντας την αλήθεια στα πλαίσια τούτης της καθαρά «θρησκείας ιδεών» διένυσα 30.000 χιλιόμετρα από γκουρού σε γκουρού, από τα Ιμαλάια μέχρι τις νότιες εσχατιες αυτής της χερσονήσου που βρίθει ιδιαιτεροτήτων, ιδιότύπων χαρακτηριστικών και ποικίλων θρησκευτικών εκφάνσεων. Η ινδουιστική πίστη με το σχεδόν απύθμενο χαράκτήρα της ακαθοριστίας της με συνεπήρε και με μάγευσε, παρόλο που επισήμως δεν μπορούσα καν να γίνω Ινδός αφού κάτι τέτοιο συντελείται μονάχα εκ γενετής.Η γέννηση του καθενός καθορίζει εξάλλου και την κάστα, την κοινωνική δηλαδή και θρησκευτική βαθμίδα, στην οποία θα ζήσει τον βίο του. Τούτο όμως δεν εμποδίζει τον καθένα από το να εξασκεί τον Ινδουισμό. Γι' αυτό κι οι ινδουιστικοί Ουρανοί θα πρέπει κατά τη γνώμη μου να πάσχουν παρόμοια από υπερπληθυσμό, όπως και η ίδια η χώρα, μια και κυριολεκτικά τα πάντα βρίσκουν εδώ θέση· για κάθε σκοπό και αφορμή υπάρχει και από μία θεότητα. Κάποιος κάποτε είχε υπολογίσει ότι στον Ινδουισμό θα πρέπει να υπάρχουν περίπου 33 εκατομμύρια θεοί, ημίθεοι, εφέστιοι θεοί, θεές και δαίμονες που συνήθως συσχετίζονται με τη φωτιά, το νερό, τον πλούτο, τη γονιμότητα (φαλλικό σύμβολο), συχνά όμως κι απλά με προσωπικές επιθυμίες· κι αν πάλι για τούτες τις τελευταίες δεν υπάρχει κάποιος θεός, ε, τότε τον επινοούμε. Βλέπετε, όποιος χωρίζεται από τον αληθινό Θεό, πλάθει έναν θεό ή θεούς κατά τα μέτρα του, κομμένα και ραμμένα κατά τις αντιλήψεις και ανάγκες του, σίγουρα και με επιτυχία. Ίσα ίσα που στην περίπτωση αυτή μπορεί κανείς με διάφορα τελετουργικά να τον διαμορφώσει έτσι, ώστε εκείνος να εξωθείται στην πραγματοποίηση της όποιας ευχής. Ο πελώριος όμως αυτός αριθμός δεν είναι παρά ένα ενδεχόμενο, μια πιθανότητα, αφού οι αριθμοί στους μύθους πρέπει πάντοτε να εκλαμβάνονται με προσοχή και επειδή εν τέλει όλα καταλήγουν να είναι Βράχμαν. Χρονολογίες και χρονολογικές μαρτυρίες θα πρέπει να ερμηνεύονται στον Ινδουισμό αόριστα και όχι κυριολεκτικά, επειδή ακριβώς η αφετηρία και βάση τους είναι άλλες, διαφορετικές τάξεις μεγεθών και ιδέες απ' ό,τι στη λογικοκρατούμενη Δύση: Για παράδειγμα, εδώ προσκυνάται τόσο το καλό, όσο και το κακό (θεά Κάλι). Τούτο οδήγησε κατά τον ρου της ιστορίας στο να συνυπάρχουν στον Ινδουισμό κάτω από την ίδια ουράνια στέγη αντικρουόμενες απόψεις: Ο θεός Βισνού και ο θεός Σίβα ανταγωνίζονται λόγου χάρη μεταξύ τους το ίδιο, όσο και οι διάφοροι δρόμοι προς τη λύτρωση.

Επίσης, δεν υπάρχει κάποιος ιστορικά παραδεδομένος. τεκμηριωμένος ιδρυτής της θρησκείας. Ήδη περίπου από το 1800 π.Χ. διάφοροι θρησκευτικοί διδάσκαλοι κατέγραφαν ό,τι κατά τη γνώμη τους ήταν ορθό (στις γραφές αυτές -τις Βέδες- θα αναφερθώ σε λίγο). Ο ινδουιστικός πανθεϊσμός κατέστη όμως με το πέρασμα των χρόνων τόσο ακαθόριστα ευρύς κι αόριστος που κάποια στιγμή μια «αλλαγή του συστήματος» ήταν επιβεβλημένη, αφού κανείς πια δεν μπορούσε να βρει άκρη. Ετσι, αντί για κάποιον ή κάποιους από τους τόσους σοφούς του παρελθόντος, επινοήθηκε ένα είδος Πρωταρχικής Ουσίας, το Αρχικό Κύτταρο (Μονάδα) της κάθε μορφής ζωής, δηλαδή το Βράχμαν. Το Βράχμαν είναι τα πάντα εν πάσι, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει πέραν του ανθρωπίνου συνειδητού και της ανθρώπινης αντιληπτικής ικανότητας· δεν μπορεί να νοηθεί ή να κατανοηθεί, δεν μπορεί να συλληφθεί νοητικά. Ομοίως με τον Αλλάχ, το Βράχμαν είναι αμετάβλητο, άφθαρτο, απόλυτο - δηλαδή ακριβώς θεϊκό. Παρόλα αυτά δεν μπορούμε να εξισώσουμε την έννοια της λέξης Βράχμαν με εκείνη της λέξης «Θεός», αφού στη Δύση επικρατούν άλλες παραστάσεις και εμπειρίες αναφορικά με Εκείνον· στη Δύση νοείται ως Πρόσωπο και Πατέρας, τη στιγμή που Βράχμαν σημαίνει καθετί «δημιουργηθέν» ως όλον, σημαίνει το απρόσωπο Απόλυτο, την ουσία κάθε ζωής. Υπ' αυτήν την έννοια όλος ο πανθεϊσμός (πολυθεΐα) καταλήγει εν τέλει πάλι στο Ένα, Μοναδικό, νπερίγρατττο, μήτε Προσωπικό μήτε Απρόσωπο, δίχως ιδίωμα ή χαρακτηριστικές ιδιότητες, Καλό και Κακό, Τίποτα και Παν, το Ένα κι οριστικά απόλυτο και όχι Δυαδικό. Το Βράχμαν επομένως δεν είναι δημιουργός· είναι Ολότητα, Ενότητα, μια Μονάδα.

Ένας τέτοιος μονισμός πάντως ήταν για τον οποιονδήποτέ χωρικό της υπαίθρου υπερβολικά περίπλοκος και απαιτητικός. Ο απλός πιστός χρειαζόταν θεούς χειροπιαστους να τα βγάζει πέρα μαζί τους, αλλά και να τα βάζει μαζί τους· με παρουσιαστικό φίλου ή εχθρού αναλόγως· να είναι αδελφός ή σωτήρας, Κάλι ή Κρίσνα. Με τον τρόπο αυτό κατέστη δυνατόν, και πράγματι έτσι ;γινε, να θεοποιηθούν ούτε λίγο ούτε πολύ τα πάντα: αγελάδες, πίθηκοι, ελέφαντες, χρήμα, άνθρωποι, εσύ κι εγώ. Στην Καλκούτα μάλιστα υπάρχει ένας πελώριος ναός αφιερωμένος σε αρουραίους, όπου τούτα τα τρωκτικά με τη μακριά ουρά λατρεύονται(!) όχι ως φορείς ασθενειών, αλλά ως κομιστές ψυχών κάποιων θεοτήτων που επέστρεψαν. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο με πόση αφελή χαλαρότητα ένας ινδουιστής είναι σε θέση να υποκαθιστά την ιστόρικότητα και τη (μη) λογική με την ευσέβεια, ώστε να σκαρφίζεται ολοένα και νέες ομιχλώδεις θεότητες. Από τα θρύψαλα -αδιάφορα ποια- κάποιας αποσπασματικής πληροφορίας κατασκευάζεται εκ του προχείρου μια μυστηριακή θρησκεία, η οποία προηγουμένως δεν υπήρχε.

Ο θρησκευτικός διδάσκαλος Σουάμι Βιβεκανάντα, του οποίου η διδασκαλία με είχε στιγματίσει βαθιά, έλεγε: «Εσείς (οι Δυτικοί) δεν καταλαβαίνετε τους Ινδούς. Εμείς οι Ινδοί είμαστε στο τέλος τέλος άνθρωποι-προσκυνητές. Κρούστε την κάθε θύρα επί γης και πείτε στον καθένα "είσαι θεϊκός"»· Με τον τρόπο αυτό μεταμορφώνεται η λατρεία των ειδώλων σε προσκύνηση και λατρεία του εαυτού στην προσπάθεια ακριβώς να καλυφθεί το χάσμα μεταξύ Θεού και ανθρώπου. Ωστόσο, ως γνωστόν, σωτήρια και λύτρωση υπάρχει στον Θεάνθρωπο, όχι στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος αντιθέτως είναι κάτι από το οποίο οφείλει κανείς να λυτρώνεται και να απαλλάσσεται, μια και κυριευμένος από τον εγωισμό του αιχμαλωτίζεται σαν άλλος δούλος από τον φόβο της ύπαρξης του και από τον φόβο του θανάτου, τα οποία μετατρέπουν όλες τις σχέσεις του προς τους συνανθρώπους σε χρησιμοθηρικές και υστερόβουλες.

Στον Ινδουισμό δεν υπάρχουν δόγματα και, όπως έχει προαναφερθεί, δεν υπάρχει ούτε διαφορά ανάμεσα σε «κοσμικό» και «καθαγιασμένο»· τούτα αποτελούν μονάχα διαφορετικούς τρόπους έκφρασης της μίας κοινής, συμπαντικής Αλήθειας. Ο καθένας μπορεί να επιλέξει μια οποιαδήποτε διδασκαλία και να πιστεύει σε αυτήν, ακόμη και στον αθεϊσμό! «Α και Ω» (Χριστός) ή «Άτμαν και Ομ» (μαντρά), όλα είναι ένα. Είμαι πεπεισμένος ότι εφήρμοσα τον Ινδουισμό στον ίδιο βαθμό κι όχι λιγότερο συνειδητά από το ένα δισεκατομμύριο των πιστών του ανά τον κόσμο και επομένως είχα το δικαίωμα να ονομάζομαι ινδουιστής. Ένα πράγμα είναι όμως σημαντικό: Ως ινδουιστής οφείλει κανείς να αποδεχτεί -τουλάχιστον στη θεωρία- τις Βέδες και τις από αυτές εκ των υστέρων προερχόμενες Ουπανισάδες (Τα βασικά θρησκευτικά-φιλοσοφικά κείμενα του Ινδουισμου, τα οποία αποτελούν την πηγή και την αφετηρία όλης της μετέπειτα ορθόδοξης ινδουιστικής σκέψης. Ο όρος σημαίνει «φοίτηση, μαθητεία κοντά στον διδάσκαλο») ως θρησκεία αποκεκαλυμμένη από τους «σοφούς» των πρώτων εποχών. Τούτοι πάντως οι Αριοι σοφοί, εισβολείς, όπως είπαμε, στη χώρα σε δεδομένη ιστορική στιγμή, υποβίβασαν τότε -κατά τρόπο άκρως εγωιστικό- τους παλαιούς κατοίκους της περιοχής σε υπηρέτες και δούλους, τους επονομαζόμενους σούντρας, ενώ για τους εαυτούς τους επεφύλαξαν τη θέση των ιερέων, όντας σήμερα η υψηλότερη κάστα, οι Βραχμάνες.

Τι είναι οι Βέδες; Υπάρχουν τέσσερις Βέδες που αποτελούν τις αρχαιότερες γραφές της Ινδίας και βάσει της διδασκαλίας τους, όπως αυτή περιλαμβάνεται στη Βεδάντα, όλα, εκτός από το Βράχμαν, αποτελούν πλάνη. Βεβαίως, ποτέ κανείς δεν μπόρεσε να αποδείξει ότι ούτε και το Βράχμαν δεν είναι πλάνη. Ο άνθρωπος, έτσι διδάσκει η Βεδάντα, είναι σαν μια εφήμερη χιονονιφάδα που λιώνει, γίνεται νερό και ποταμός και ρέει στη θάλασσα, όπου ενώνεται κι αναμειγνύεται με τον απρόσωπο, συμπαντικό ωκεανό, που πάλι είναι το Βράχμαν. Υπ' αυτήν την έννοια η διαλυτική, καταστροφική δύναμη της πλάνης αποτελεί ταυτόχρονα και τη δημιουργικη δύναμη του Βράχμαν, κι άρα λογίζεται ως ανώτερη του Βράχμαν! Αυτοκαταστροφή αντί για αυτοδημιουργία. Ένας αέναος τροχός δημιουργίας και αφανισμού αφήνει τους ανθρώπους να ζουν ως παίγνιο της μοίρας στην άγνοια και κανείς δεν μπορεί στο τέλος να θεωρηθεί περισσότερο υπεύθυνος για οτιδήποτε. Η οποιαδήποτε φιλονικία με το πεπρωμένο είναι σκέτη ανοησία, αφού με βάση τη διδασκαλία περί κάρμα ο καδένας υποφέρει στο παρόν εξαιτίας των σφαλμάτων της προηγούμενης ζωής· ο άνθρωπος προγραμματισμένος εκ των προτέρων.

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ