ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΟΣ (3ο ΜΕΡΟΣ)

Τό Κυριολεκτικώς «Βάπτισμα»

Έκείνο δε είναι κυριολεκτικώς «Βάπτισμα», πού τελείται διά τριών καταδύσεων καί αναδύσεων, καθ' όσον ό όρος «Βάπτισμα» τούτο και μόνο σημαίνει.
Βαπτίζω έκ τού ρήματος βύπτω=βουτώ, καί όχι ραντίζω η επιχύνω - επιχέω.
Τό διά τριών καταδύσεων καί αναδύσεων Βάπτισμα είναι «Θεοδίδακτον» καί «Θεοπαράδοτον», όπως βεβαιώνεται άπό τους Αποστολικούς, Συνοδικούς καί Πατερικούς Κανόνες.
Ή αναγκαιότητα τής τριπλής καταδύσεως γιά τήν υπόσταση τού Μυστηρίου ανταποκρίνεται στην δογματική του φύση.
Κατά τόν Άγιο Νικόδημο, δέν πρόκειται περί απλού συμβολισμού, αλλά περί πραγματικότητος, διότι «αυτός έν ταυτώ ενεργεί τόν του Κυρίου θάνατον, ό άνθρωπος. Τουτέστιν αυτός ό βαπτιζόμενος αποθνήσκει καί συνθάπτεται τώ Χριστώ τώ ύδατι του Βαπτίσματος» (πρβλ. Ρωμ. 6,9).
Χωρίς τίς καταδύσεις είναι «αδύνατον να γέννηται εις ημάς τό ομοίωμα του θανάτου του Χριστού καί τής τριημέρου ταφής».
Το Όρθόδοξον Βάπτισμα είναι, όμως, συνάμα τύπος καί τής «εις Άδου καταβάσεως τής ψυχής» του Κυρίου.
"Ετσι «διά μέν του τύπου του τής ταφής του Χριστού» θεουργείται τό σώμα τού βαπτιζομένου, «διά δέ τού τύπου τής εις Άδου καταβάσεως» θεούται ή ψυχή του.
"Ετσι συνοψίζει τήν σχετική Πατερική διδασκαλία ό Άγιος Νικόδημος: Γνωρίζω ότι ή 'Εκκλησία «έχει δύο κυβερνήσεις καί διορθώσεις», τήν ακρίβεια καί τήν οικονομία.
'Ενώ «οί Απόστολοι» καί οί αρχαιότερες Συνόδοι και Πατέρες εφάρμοσαν την ακρίβεια.
Ή οικονομία, καθώς είναι καρπός ποιμαντικής καί θεραπευτικής διακονίας τής Εκκλησίας, εφαρμόστηκε γιά λόγους καιρικούς - ιστορικούς.
Ή οικονομία όμως δέν αποτελεί κανόνα γιά τήν Όρθοδοξία καί τήν απορρέουσα σωτηρία μας.
«Βάπτισμα» δέν νοείται ή οποιαδήποτε είσοδος στην Εκκλησία, ράντισμα ή έπίχυση, αλλά κατά τόν συγκεκριμένο αποστολικό τρόπο (διά τών τριών καταδύσεων) ένταξη σ' αυτήν.
«Οικονομητέον γάρ ένθα μή παρανομητέον» είπε άποφθεγματικά ό "Αγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
«Έπί τήν Αγίαν τού θείου Βαπτίσματος έχειραγωγείσθε κολυμβήθραν... καί ώμολογήσατε τήν σωτήριον όμολογίαν, καί κατεδύετε τρίτον εις τό ύδωρ» (Άγ. Κυρίλλου Ιεροσολύμων).
«Τίνος ένεκεν δί ύδατος ή κάθαρσις; καί προς ποίαν χρείαν αί τρεις καταδύσεις παραλαμβάνονται;... καί τρίτον τούτο ποιήσαντες, τήν τριήμερον έαυτοίς τής Αναστάσεως χάριν έξεικονίζομεν» ('Αγ. Γρηγορίου Νύσσης).
«Τόν ουν ίερώς βαπτιζόμενον ή συμβολική διδασκαλία μυσταγωγεί ταίς έν τώ ύδατι ΤΡΙΣΙ ΚΑΤΑΔΥΣΕΣΙ τόν Θεαρχικόν τής τριημερονύκτου ταφής Ιησού τού Ζωοδότου ΜΙΜΕΙΣΘΑΙ ΘΑΝΑΤΟΝ». ('Αγ. Διονυσίου Αρεοπαγίτου).
Ή οικονομία πού εφαρμόστηκε άπό τήν Β' Οικουμενική Σύνοδο, γιά κανένα λόγο δέν αίρει τήν ακρίβεια τής Εκκλησίας.
Κατά τόν Άγιο Νικόδημο «ή οικονομία, όπου προς καιρόν έμεταχειρίσθησαν τινές Πατέρες ούτε νόμος, ούτε παράδειγμα δύναται νά νομισθή».
"Αλλωστε καθαρότερα διατυπώνει τήν ίδια θέση ό Κων/νος Οικονόμος ό έξ Οικονόμων γράφοντας: Οι Οικουμενικές Σύνοδοι δέν «ήκύρωσαν τους έπ' ακριβεία νομοθετηθέντας (κανόνας), εί τίνες βούλοιντο τούτοις άκολουθείν προς τελείαν ήσυχίαν τής συνειδήσεως αυτών καί κατά τό παρ αυτής κεκρατηκός αρχαίον έθος».
Ή απόρριψη τού μονοκαταδύτου Βαπτίσματος των ευνομιανών, που κατατάσσονταν μεταξύ τών εντελώς άβαπτίστων, δείχνει τήν καταδίκη άπό τή Σύνοδο, καί συνεπώς άπό τήν Καθολική Εκκλησία, κάθε αλλοιώσεως στην μορφή του Μυστηρίου τού Βαπτίσματος, ή οποία αρκεί γιά νά καταστεί εντελώς αδύνατη η εφαρμογή της οικονομίας.
Στην περίπτωση αυτή κατά τόν Οικονόμο:
«Ό κίνδυνος περί τών όλων ού γάρ έγεννήθησαν έξ ύδατος καί Πνεύματος, ουδέ συνετάφησαν τώ Χριστώ διά τού Βαπτίσματος εις τόν θάνατον».
Είναι δηλαδή άβάπτιστοι καί συνεπώς άμοιροι τής έν Χριστώ αναγεννήσεως.
Ούτε ή «έπίχυση» είναι ποτέ δυνατόν νά θεωρηθεί Βάπτισμα, όπως δυστυχώς γίνεται, κατά κανόνα, ούτε ο ραντισμός.
Στό επιχείρημα ότι ή έπίχυση ή τό ράντισμα «διά τών επικλήσεων τής 'Αγίας Τριάδος περιεκτικόν εστί αγιασμού καί Χάριτος» απαντά ό Άγιος Νικόδημος, ότι, «δέν τελειούται τό Βάπτισμα διά μόνων τών τής ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ επικλήσεων, αλλά δείται άναγκαίως καί τού τύπου τού θανάτου καί τής ταφής καί τής Αναστάσεως του Κυρίου».
Ή πίστη στην 'Αγία Τριάδα καί όταν είναι ορθή, πρέπει νά συμπληρώνεται ύπό τής «είς θάνατον του Μεσσία Πίστεως».
Ό Ν' κανών τών 'Αγίων Αποστόλων λέγει: «Τρία βαπτίσματα μιας μυήσεως έπιτελείν»· τρείς δηλαδή καταδύσεις έν ενί Βαπτίσματι, καί έν εκάστη τών καταδύσεων έν όνομα τής 'Αγίας έπιτελείσθαι Τριάδος.
Ό Ν' κανών τών 'Αγίων Αποστόλων περί τής τριττής καταδύσεως τών βαπτιζομένων ρητώς αποφαίνεται λέγων: «Εί τις Επίσκοπος ή πρεσβύτερος μή τρία βαπτίσματα επιτελέσει αλλ' έν Βάπτισμα τό είς τόν θάνατον τού Κυρίου διδόμενον, καθαιρείσθω».
Ό Τερτυλλιανός στό σύγγραμμα του «Adversus Praxeam» λέγει τά εξής περί τού Αγίου Βαπτίσματος: «Ού άπαξ αλλά τρίς καταδυόμεθα βαπτιζόμενοι έν έκάστω ονόματι είς τά ίδια πρόσωπα».
Ό "Αγιος Ίουστίνος ό φιλόσοφος καί μάρτυς στην «Απολογία» του, ονομάζει τό Βάπτισμα λουτρόν λέγοντας: «Επ' όνόματι τού Πατρός τών όλων καί Δεσπότου Θεού, καί τού Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, καί Πνεύματος Αγίου, τό έν τώ ύδατι τότε λουτρόν ποιούντες».
Ό Κων/νος Οίκονόμος: «Καί απλώς ή έπίχυσις ούκ έχει ούδαμή ουδαμώς τό ομοίωμα τού θανάτου τού Χριστού, ουδέ σύμφυτος αυτώ γίνεται ο επιχεόμενος».
Ό Μέγας Αθανάσιος: «...ώστε καί τόν ροντιζόμενον παρ αυτών ρυπαίνεσθαι μάλλον έν ασέβεια ή λυτρούσθαι».
"Εωλο θεωρούν επίσης, οί Πατέρες τής Έκκλησίας καί τό επιχείρημα, ότι τό ΧΡΙΣΜΑ θεραπεύει τήν περί τήν πράξη «ατέλεια» τού Βαπτισματος.
Ό μή κανονικώς βαπτισθείς, άρα, καί άναγεννηθείς δέν είναι δυνατόν νά γίνει «μέτοχος Χριστού έν μόνω τώ Χρίσματι», καθ' όσον ή αναγέννηση τού άνθρωπου δέν συντελείται διά τού Χρίσματος, άλλα διά τού Βαπτίσματος, τό όποιον ακριβώς «σύμφυτον ποιεί (αυτόν) τού ομοιώματος καί τού θανάτου τού Χριστού» (Ρωμ. 6, 5).

Ευχόμεθα καί προσευχόμεθα άπό μέσης καρδίας, οί αμαρτωλοί, όπως ό Κύριος φωτίζει τους Ποιμένες νά όρθοτομούν καί όρθοπράττουν τά θεσπιθέντα ύπό τής Μίας, Αγίας, Καθολικής καί Αποστολικής Εκκλησίας.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ,
Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής