ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΙ Η ΑΥΘΕΝΤΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ

Η σημερινή γιορτή των Αγίων Πατέρων της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου ( 325 μ.Χ.) μας δίνει αφορμή να προσεγγίσουμε ένα από τα πιο παρεξηγημένα θέματα. Πρόκειται για το θέμα της αυθεντίας της πίστεως από τους μεγάλους Αγίους της Εκκλησίας μας. Μέχρι ποίου σημείου μπορούμε ν’ αλλάξουμε την έκφραση της πίστεως χωρίς να τη νοθεύσουμε; Τι σημαίνουν για μας οι Άγιοι Πατέρες; Γιατί να μένουμε σ’ όσα μας είπαν εκείνοι;

Για να δοθεί μια σωστή απάντηση πρέπει προηγουμένως να δούμε τι είναι κατά την Εκκλησία οι Πατέρες. Πατέρες είναι οι μεγάλοι εκκλησιαστικοί δάσκαλοι, που εξέφρασαν σωστά την πίστη της Εκκλησίας και την εφήρμοσαν στη ζωή τους. Μ’ άλλα λόγια δύο είναι τα γνωρίσματα των Πατέρων: η αγιότητα και το ορθόδοξο φρόνημα.

Όταν κάνουμε λόγο για αγιότητα συνήθως το μυαλό μας πηγαίνει στα θαύματα η στο μαρτύριο. Αυτό μέχρι ενός σημείου είναι σωστό. Η αγιότητα όμως είναι κάτι ευρύτερο. Είναι ο καθημερινός αγώνας για τη βίωση του καινούργιου κόσμου του Θεού. Είναι ο καθημερινός αγώνας για την αγάπη, την ελπίδα, για τη σωτηρία του κόσμου. Ο άγιος είναι μάρτυρας έστω κι’ αν δεν φαίνεται το μαρτύριο του. Γιατί μαρτύριο είναι ο καθημερινός αγώνας κατά του παλαιού ανθρώπου, του εγωϊσμού και των παθών. Είναι ακόμη ένας συνεχές θαύμα η ζωή ενός αγίου, έστω κι’ αν δεν προκαλεί τον θαυμασμό των άλλων. Γιατί πραγματικό θαύμα είναι η αναγέννηση ενός ανθρώπου. Είναι θαύμα η ένωση του με τον Χριστό δια των αγίων μυστηρίων. Είναι θαύμα η καθημερινή προσευχή για τον κόσμο για τους φίλους και τους εχθρούς.

Αυτή την θαυμαστή και μαρτυρική αγιότητα είχαν οι Πατέρες της Εκκλησίας. Κοντά σ’ αυτή όμως έδειξαν και μια άλλη πτυχή της χριστιανικής ζωής. Την δυνατότητα να εκφράσουν σωστά την πίστη της Εκκλησίας με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος.

Αυτό το τελευταίο είναι που ξεχωρίζει τους Πατέρες. Σε στιγμές κρίσιμες για την Εκκλησία, όταν οι αιρετικοί αμφισβήτησαν την Αλήθεια της Εκκλησίας, οι Πατέρες υπερασπίσθηκαν την πίστη και την διατύπωσαν στις Συνόδους και στα συγγράμματα τους με πληρότητα και σαφήνεια. Δεν είπαν καινούργια πράγματα. Απλώς διατύπωσαν με τον καλύτερο τρόπο την πίστη της Εκκλησίας. Δεν ήταν «θεωρητικοί» που αναθεωρούν και προσαρμόζουν στις ανάγκες την αρχική θεωρία. Αυτό δεν μπορεί να γίνει στην Εκκλησία, γιατί θα σήμαινε απώλεια της ταυτότητας της. Η Αλήθεια δεν αλλάζει κατά εποχές και τις γνώμες των ανθρώπων. Γιατί η Αλήθεια είναι η αποκάλυψη του Θεού με την ενσάρκωση ρου Λόγου Του. Αυτή η Αλήθεια δεν αλλάζει.

Αυτόν λοιπόν τον αναλλοίωτο χαρακτήρα της Αλήθειας τόνισαν οι Πατέρες, όταν κάποιοι αιρετικοί προσπάθησαν να προσαρμόσουν στα ανθρώπινα μέτρα την χριστιανική διδασκαλία. Κριτήριο τους δεν ήταν η ανθρώπινη σοφία, έστω κι’ αν την κατείχαν. Προτίμησαν να μείνουν σχεδόν μόνοι τους, αλλά πιστοί στο Ευαγγέλιο χωρίς να φοβηθούν ταλαιπωρίες, εξορίες και διωγμούς. Ούτε επεδίωξαν τη φιλία των ισχυρών της γης. Γιατί η ορθοδοξία, η σωστή και ακέραιη πίστη δεν βασίζεται στα πρόσκαιρα κριτήρια των δυνατών της γης.

Τελικά οι Πατέρες είναι οι επώνυμοι εκκλησιαστικοί ηγέτες που εξέφρασαν σωστά όλους τους ανώνυμους πιστούς. Είναι οι λίγοι εκείνοι που μίλησαν στο όνομα των πολλών. Αυτοί που εκφράζουν το φρόνημα και το ήθος της μιας, αγίας, καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας. Είναι δηλ. οι εκφραστές και οι φορείς της Παραδόσεως.

Πολλοί έχουν αντιρρήσεις στο άκουσμα της παραδόσεως και ηχεί παράξενα στ’ αυτιά του ανθρώπου του 21^ου αιώνα, γιατί νομίζουν ότι αναφέρεται στο χθες. Η παράδοση όμως δεν είναι μουσειακό κατάλοιπο μιας άλλης εποχής. Αν ήταν κάτι τέτοιο, η Εκκλησία θα ανήκε στο παρελθόν. Η Εκκλησία όμως δεν είναι κάτι τέτοιο. Είναι η ζωντανή συνείδηση της Εκκλησίας και ταυτίζεται με την ίδια τη ζωή της Εκκλησίας. Είναι η συνέχεια της πορείας του λαού του Θεού μέσα στον κόσμο. Ξέρουμε ότι υπάρχομε σήμερα, γιατί είμαστε βέβαιοι ότι είμαστε εμείς οι ίδιοι που υπήρχαμε χθες. Κι’ αυτό δεν είναι υπόθεση μνήμης, αλλά ταυτότητα συνειδήσεως.

Οπότε όταν κατανοούμε έτσι την παράδοση καταλαβαίνουμε γιατί δεν μπορεί ν’ αλλάζει. Γιατί αν άλλαζε, δεν θα ήταν παράδοση.

Εξ άλλου στις Συνόδους και στα συγγράμματα των Πατέρων στη λειτουργική σύναξη και στην καθημερινή χριστιανική ζωή το «δρών πρόσωπον» είναι ο Παράκλητος. Αυτός κατευθύνει την Εκκλησία μέσα στην ιστορία μέσα από την ανθρώπινες μικρότητες και τα πάθη «εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειαν». Η φωνή Του είναι η παράδοση. Το κήρυγμα Του απηχούν οι Πατέρες. Την μαρτυρία Του ακούει η Εκκλησία, όταν βέβαια μένει πιστή στην Αλήθεια.

Άρα, δεν είναι οπισθοδρόμηση στο παρελθόν η εμμονή μας στην Παράδοση. Αποδοχή της σημαίνει βεβαιότητα για τη ταυτότητα μας. Τιμή στους Πατέρες σημαίνει αναγνώριση της πίστεως μας μέσα στην πληρότητα της διδασκαλίας τους. Κι’ ακόμη αποδοχή της Παραδόσεως σημαίνει την καθοδήγηση μας από το Άγιο Πνεύμα.

Αυτό το τελευταίο σημαίνει μια συνεχή εγρήγορση και έναν αδιάκοπο αγώνα στο σήμερα. Σημαίνει, ότι συνεχίζουμε σήμερα να μαρτυρούμε τη χριστιανική πίστη όπως έκαναν οι Πατέρες στην εποχή τους. Με τα δικά μας σύγχρονα όργανα παίζουμε την ίδια αρμονία της ορθοδοξίας και της αγιότητας, όπως δείχνει καθημερινά το Άγιο Πνεύμα. Με άλλα λόγια είμαστε υπεύθυνοι για τη συνέχιση της χριστιανικής πορείας μέσα στον σημερινό κόσμο.

Βέβαια δεν είναι εύκολη υπόθεση να αγωνίζεσαι καθημερινά για τον εαυτό σου, για τους άλλους, για ολόκληρο τον κόσμο.

Χρειάζονται πολλές θυσίες. Ο δρόμος δεν είναι πάντα ομαλός.

Η ζωή των Πατέρων το δείχνει καθαρά. Η αγιότητα περνά από δύσβατα μονοπάτια και η ορθοδοξία συναντά πολλά εμπόδια.

Αλλά ποιος είπε ότι η χριστιανική ζωή είναι για τους στενόκαρδους ; Ο χριστιανισμός δεν είναι για ολιγόπιστους αλλά για ανθρώπους με ψυχικό μεγαλείο. «Οὐ πεισμονῆς τό ἔργον ἀλλά μεγέθους ἐστίν ὁ χριστιανισμός».

Γράφει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός <<Όλα όσα μας έχει παραδώσει ο νόμος, οι προφήτες, οι απόστολοι και οι ευαγγελιστές τα αποδεχόμαστε, τα γνωρίζουμε και τα σεβόμαστε και δεν ζητάμε τίποτε περισσότερο απ’ αυτά. Διότι ο Θεός είναι αγαθός και μας παρέχει όλα τα αγαθά. Δεν πέφτει ούτε σε ζήλεια ούτε σε κάποιο άλλο πάθος· διότι ο φθόνος είναι μακριά από τη θεία φύση, η οποία είναι απαθής και μόνη αγαθή. Επειδή λοιπόν γνωρίζει τα πάντα και προνοεί για το συμφέρον του καθένα, αποκάλυψε σε μας αυτό που μας συνέφερε να γνωρίζουμε, ενώ αποσιώπησε αυτό που δεν μπορούμε να καταλάβουμε. Ας αρκεσθούμε και μείνουμε σ’ αυτά, χωρίς να μετακινούμε τα αιώνια σύνορα και χωρίς να παραβαίνουμε τη θεία παράδοση>>.

Ακόμα <<Οἱ Ὀρθόδοξοι μιλοῦν πάντοτε γιὰ τὴν παράδοση. Τί ἐννοοῦν ὅμως μ᾿ αὐτὴ τὴ λέξη; Ἡ συνηθισμένη ἀντίληψη εἶναι πὼς παράδοση εἶναι ἡ μετάδοση ἀπὸ τοὺς προγόνους στοὺς ἀπογόνους μίας γνώμης, μίας πίστης ἢ ἑνὸς ἐθίμου. Ἀπὸ τὴν ἄποψη αὐτή, Χριστιανικὴ Παράδοση εἶναι ἡ πίστη καὶ ἡ πράξη ποὺ μετέδωσε ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς στοὺς Ἀποστόλους, καὶ ἡ ὁποία ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῶν Ἀποστόλων ἔχει παραδοθεῖ, ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιά, στὴν ΄Εκκλησία. Γιὰ ἕναν Ὀρθόδοξο ὅμως Χριστιανό, Παράδοση σημαίνει κάτι πολὺ πιὸ συγκεκριμένο καὶ εἰδικότερο ἀπ᾿ αὐτό. Παράδοση εἶναι τὰ βιβλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως, οἱ ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ τὰ γραφτὰ τῶν Πατέρων, οἱ Κανόνες, τὰ λειτουργικὰ βιβλία, οἱ Ἅγιες εἰκόνες. Στὴν πράξη Παράδοση εἶναι ὁλόκληρο τὸ δογματικὸ σύστημα, ἡ ἐκκλησιαστικὴ διοίκηση, ἡ λατρεία, ἡ πνευματικότητα καὶ ἡ τέχνη ποὺ ἔχουν διαμορφώσει οἱ Ὀρθόδοξοι μέσα στοὺς αἰῶνες. Οἱ σημερινοὶ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ θεωροῦν τὸν ἑαυτὸ τοὺς ὡς κληρονόμο καὶ φύλακα μίας πλούσιας κληρονομιᾶς ποὺ τὴν ἔλαβαν ἀπὸ τὸ παρελθόν, καὶ πιστεύουν πὼς καθῆκον τοὺς εἶναι νὰ μεταδώσουν αὐτὴν τὴν κληρονομιὰ ἀμείωτη στὸ μέλλον.

Σημειῶστε πὼς ἡ Ἁγία Γραφὴ ἀποτελεῖ τμῆμα τῆς Παράδοσης. Μερικὲς φορὲς ἢ Παράδοση ὁρίζεται ὡς ἡ προφορικὴ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, ποὺ δὲν ἔχει καταγραφεῖ ἀπὸ τοὺς ἄμεσους μαθητές Του. Ὄχι μόνο οἱ μὴ ΄Ορθόδοξοι, ἀλλὰ καὶ πολλοὶ ΄Ορθόδοξοι συγγραφεῖς ἔχουν υἱοθετήσει αὐτὸν τὸν τρόπο σκέψης, διαχωρίζοντας τὴν Ἁγία Γραφὴ ἀπὸ τὴν Παράδοση, Θεωρῶντας πὼς εἶναι δυὸ διακεκριμένες πηγὲς τῆς χριστιανικῆς πίστης. Στὴν πραγματικότητα δὲν ὑπάρχει παρὰ μόνο μία πηγή, ἀφοῦ ἡ Ἁγία Γραφὴ ἐμπεριέχεται στὴν Παράδοση...

Μεταξὺ τῶν διαφόρων στοιχείων τῆς Παράδοσης, αὐτὰ ποὺ διαθέτουν μοναδικὴ ἀξία εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή, τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως καὶ οἱ δογματικοὶ ὄροι τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων: Τὰ στοιχεῖα αὐτὰ οἱ Ὀρθόδοξοι τὰ δέχονται ὡς κάτι τὸ ἀπόλυτο καὶ ἀμετάβλητο, κάτι ποὺ δὲν μπορεῖ ν᾿ ἀκυρωθεῖ ἢ νὰ ἀνασκευαστεῖ>>. (Κάλλιστος Γουέαρ, Επίσκοπος Διοκλείας)

ΑΠΟ Ι.Ν.ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ