ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΑΙ ΨΑΛΤΙΚΗ

Ξεκινῶντας τὶς "παράλληλες" μαρτυρίες στὸ θέμα αὐτό, παραθέτω ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ τὶς περίφημες Κατηχήσεις τοῦ Ἁγίου Κυρίλλου Ἱεροσολύμων (τέλη 4ου αἰῶνος., Προκατήχησις, § ΙΔ’) σὲ πρωτότυπο κείμενο, ἐλεύθερη μετάφραση καὶ σχολιασμὸ τῶν ἐπιμάχων σημείων.

            "Καὶ ὅταν ἐπορκισμὸς γένηται, ἕως ὅτου οἱ ἄλλοι ἐπορκιζόμενοι παρα-γένωνται, ἄνδρες μετ' ἀνδρῶν, καὶ γυναῖκες μετὰ γυναικῶν. Νῦν γὰρ μοι χρεία τῆς τοῦ Νῶε κιβωτοῦ· ἵνα ἦ Νῶε χωρὶς καὶ οἱ υἱοὶ αὐτοῦ· καὶ ἡ γυνή, καὶ αἱ γυναῖκες τῶν υἱῶν αὐτοῦ. Εἰ γὰρ καὶ μία ἦν ἡ κιβωτός, καὶ κεκλεισμένη ἦν ἡ θύρα· ἀλλὰ ἐσχημάτιστο τὰ πράγματα. Εἰ καὶ κέκλεισται ἡ ἐκκλησία, καὶ πάντες ὑμεῖς ἔνδον· ἀλλὰ διεστάλθω τὰ πράγματα, ἄνδρες μέτ' ἀνδρῶν, καὶ γυναῖκες μετὰ γυναικῶν· μὴ γένηται ἡ ὑπόθεσις τῆς σωτηρίας, πρόφασις ἀπωλείας· κἄν ἡ ὑπόθεσις καλή, πλησίον ἀλλήλων καθέζεσθαι, ἀλλὰ μακρὰν ἔστω τὰ πάθη.             Εἴτα οἱ ἄνδρες καθεζόμενοι καὶ ἐχέτωσαν βιβλίον χρήσιμον· καὶ ὁ μὲν τις ἀναγινωσκέτω, ὁ δὲ τις ἀκουέτω· κἄν μὴ βιβλίον παρῇ, ὁ μὲν προσευχέσθω, ὁ δὲ τι χρήσιμον λαλείτω. Καὶ ὁ σύλλογος πάλιν ὁ παρθενικὸς οὕτω συνειλέχθω, ἢ ψάλλων ἢ ἀναγινώσκων ἡσυχῇ· ὥστε λαλεῖν μὲν τὰ χείλη, μὴ ἀκούειν δὲ τὰ ἀλλότρια ὦτα.       Γυναικὶ γὰρ λαλεῖν ἐν ἐκκλησίᾳ οὐκ ἐπιτρέπω· καὶ ἡ ἔγγαμος [δὲ] ὁμοίως μιμείσθω· καὶ προσευχέσθω, καὶ τὰ χείλη κινείσθω, φωνὴ δὲ μὴ ἀκουέσθω· ἵνα παρέλθῃ Σαμουήλ, ἵνα σου ἡ στείρα ψυχὴ γεννήσῃ τὴν σωτηρίαν Θεοῦ ἐπακούσαντος. Ὁ γὰρ Σαμουὴλ ταύτην ἔχει τὴν ἑρμηνείαν".

Μετάφραση:

            "Ὅταν γίνεται ἐπορκισμὸς (=ἐξορ-κισμὸς) καὶ μέχρι νὰ φθάσουν στὸν Ναὸ ὅλοι οἱ ἐπορκιζόμενοι, ἂς κάθονται οἱ ἄνδρες μὲ τοὺς ἄνδρες καὶ οἱ γυναῖκες μὲ τὶς γυναῖκες. Τώρα, (γιὰ νὰ καταλάβετε τὴν ἀξία αὐτοῦ του διαχωρισμοῦ), ἔχω ἀνάγκη τοῦ παραδείγματος τῆς κιβωτοῦ τοῦ Νῶε, μέσα στὴν ὁποία ὁ Νῶε καὶ οἱ γιοὶ του ἔμεναν χωριστὰ ἀπὸ τὶς γυναῖκες τους. Διότι, ἂν καὶ ἦταν μία ἡ κιβωτὸς καὶ ἡ θύρα της κλειστή, ὑπῆρχε εὐταξία ἐκεῖ μέσα. (Μεταφορικὰ λοιπόν), ἂν καὶ εἶναι κλειστὴ ἡ Ἐκκλησία στὴν ὁποία μαζευό-μαστε, καὶ ἐμεῖς βρισκόμαστε ὅλοι μέσα, πρέπει νὰ ὑπάρχει διαχωρισμός:

            -νὰ κάθονται οἱ ἄνδρες μὲ τοὺς ἄνδρες καὶ οἱ γυναῖκες μὲ τὶς γυναῖκες.

            Ἂς μὴ γίνει (ἀδελφοί μου) ἡ ὑπόθεση τῆς σωτηρίας μας πρόφαση γιὰ ἀπώλεια.      Καὶ ἂν εἶναι καλὸς ὁ σκοπὸς, (ποὺ κάτι τέτοιο πρέπει νὰ γίνει), (τοὔλάχιστον) ἂς μείνουν μακριὰ τὰ πάθη.

            Ἔπειτα, οἱ ἄνδρες ὅταν κάτσουν κάπου (συγκεντρωμένοι), ἂς ἔχουν (μαζί τους) κάποιο χρήσιμο (=ὠφέλιμο) βιβλίο, καὶ ὁ ἕνας ἂς διαβάζει γιὰ νὰ ἀκούει καὶ ὁ ἄλλος (=οἱ ὑπόλοιποι). Κι ἂν δὲν ὑπάρχει (κάποιο) βιβλίο, ὁ ἕνας ἂς προσεύχεται κι ὁ ἄλλος ἂς λέει κάτι χρήσιμο (=ὠφέλιμο).

            Καὶ ὁ σύλλογος (=ἡ ὁμάδα) τῶν παρθένων (=νέων γυναικὼν καὶ κοριτσιῶν) κατ' αὐτὸν τόν τρόπο νὰ μαζεύεται, εἴτε ψάλλοντας εἴτε διαβάζοντας μὲ ἡσυχία, ὥστε νὰ κινοῦνται μὲν τὰ χείλη, νὰ μὴ ἀκοῦν ὅμως τὰ ὑπόλοιπα αὐτιὰ (=οἱ πλησίον εὐρισκόμενοι).

Διότι, (ὅπως προστάσσει ὁ Ἀπό-στολος Παῦλος στὴν Α΄ Κορ. 14, 34 καὶ Α΄ Τιμ. 2, 12) δὲν ἐπιτρέπω νὰ ὁμιλεῖ ἡ γυναῖκα στὴν Ἐκκλησία. Καὶ οἱ ἔγγαμες γυναῖκες τὰ ἴδια νὰ κάνετε, ἂς προσεύχεστε, δηλαδή, κινῶντας τὰ χείλη, ἡ φωνή σας δὲ ἂς μὴ ἀκούεται, γιὰ νὰ σᾶς χαρίσει ὁ Θεὸς τὸν "Σαμουήλ", (ποὺ μεταφορικὰ σημαίνει) νὰ γεννήσει ἡ στείρα ψυχὴ σας τὴν σωτηρία, ποὺ θὰ σᾶς τὴν χαρίσει ὁ Θεὸς ποὺ ἐπάκουσε τὴν προσευχή σας. Διότι ὁ "Σαμουὴλ" αὐτὴν τὴν (μεταφορικὴ) ἑρμηνεία ἔχει."

            Ὁ Ἅγιος Κύριλλος συνταιριάζει μὲ τρόπο θαυμαστὸ χωρία τῆς Παλαιᾶς μὲ χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης, γιὰ νὰ στηρίξει μὲ τρόπο αὐθεντικὸ τὴν διδασκαλία του πρὸς τοὺς κατηχουμένους. Χρησιμοποιεῖ τὸ παράδειγμα τῆς κιβωτοῦ τοῦ Νῶε γιὰ νὰ δείξει τὴν ἀξία τῆς εὐταξίας μέσα στὸν ἱερὸ χῶρο τῆς λατρείας, ἀκόμα καὶ σὲ στιγμὲς ποὺ δὲν τελοῦνται ἀκολουθίες. Στὴν συνέχεια, δίνει ὁδηγίες στοὺς κατηχου-μένους, σχετικὰ μὲ τὸ πῶς θὰ πρέπει νὰ στέκονται στὸν Ναὸ τὴν ὥρα ποὺ περιμένουν τὸν Ἐπίσκοπό τους (Ἅγιο Κύριλλο), γιὰ νὰ ξεκινήσουν οἱ ἐπορκισμοὶ καὶ ἡ Κατήχηση.

            Γιὰ τὶς γυναῖκες, νεαρὲς ἢ καὶ ἔγγαμες, εἶναι σαφὲς ὅτι πρέπει νὰ περιμένουν συγκεντρωμένες χωριστὰ ἀπὸ τοὺς ἄνδρες, ἀναγινώσκοντας κείμενα ἢ ψάλλοντας, μὲ τρόπο, ὥστε ἡ φωνή τους νὰ μὴ ἀκούγεται καθόλου ἐντός του Ναοῦ, ἀκόμα κι ἐκτὸς ἀκολουθίας. Ὅπως προκύπτει, ἐξάλλου, ἀπὸ τὶς περιγραφὲς τῶν Κατηχήσεων ποὺ δίνονται στὸ ἔργο αὐτὸ τοῦ Ἁγίου Κυρίλλου ἀλλὰ καὶ σὲ ἄλλα σχετικὰ κείμενα, ἡ σύναξη τῶν Κατηχου-μένων γινόταν ἐντός του χώρου τοῦ Ναοῦ, ἀλλὰ πάντα ἐκτὸς ἀκολουθίας. Καὶ ἐὰν ἐκτὸς ἀκολουθίας οἱ γυναῖκες ἔπρεπε νὰ σιωποῦν ἢ νὰ ὁμιλοῦν χωρὶς νὰ ἀκούγονται, πόσο μᾶλλον θὰ ἔπρεπε νὰ σιωποῦν ἐντός τῆς λατρείας.

            Γιὰ νὰ ἐνισχύσει ὁ Ἅγιος τὴν διδαχὴ του αὐτή, κάνει μία καταπληκτικὴ παρομοίωση τῶν ἐν σιωπῇ προσευχομένων ἢ ψαλλόντων γυναικῶν μὲ τὴν μητέρα τοῦ προφήτου Σαμουήλ, τὴν εὐλαβεστάτη Ἄννα. Ὅπως διαβάζουμε στὸ Βασιλειῶν Α΄κεφ. α΄, στίχ. 1-28: Ἡ Ἄννα ἦταν μία ἀπὸ τὶς δύο γυναῖκες τοῦ Ἐλκανᾶ (ἐκ τῆς Λευιτικῆς οἰκογενείας τῶν Κααθιτῶν). Ἡ Ἄννα, δοκιμάζοντας σφοδρὴ λύπη λόγῳ τῆς ἀτεκνίας της, εἰσέρχεται στὸν οἶκο τοῦ Κυρίου τὴν ὥρα ποὺ Ἠλὶ ὁ ἱερέας καθόταν στὸ κατώφλι τοῦ Ναοῦ, καὶ προσεύχεται ἔνθερμα καὶ μὲ κατώδυνη ψυχὴ πρὸς τὸν Κύριο, κλαίουσα γιὰ τὴν ἀτεκνία της. Ἡ ὥρα τῆς προσευχῆς της, ὅμως, παρατάθηκε πολὺ καὶ ὁ Ἠλὶ ἄρχισε νὰ τὴν παρατηρεῖ, γιὰ νὰ δεῖ τί κάνει τόση ὥρα. Κι ἐνῶ ἔβλεπε τὰ χείλη της νὰ κινοῦνται, δὲν ἄκουγε τὴν φωνή της, σὲ σημεῖο ποὺ πίστεψε ὅτι ἡ γυναῖκα αὐτὴ εἶναι μεθυσμένη! Φυσικά, ἡ Ἄννα ἐξήγησε στὸν Ἠλὶ ὅτι δὲν εἶναι μεθυσμένη κι ὅτι προσεύχεται πολλὴ ὥρα λόγῳ τῆς μεγάλης της θλίψης. Θαύμασε ὁ Ἠλὶ τὴν εὐσέβεια καὶ τὴν σεμνότητα τῆς γυναίκας αὐτῆς, καὶ τὴν εὐλόγησε, εὐχόμενος νὰ βρεῖ ἀπὸ τὸν Κύριο ὅ,τι κι ἂν αἰτήθηκε. Πράγματι, μετὰ ἀπὸ λίγο καιρὸ ἡ Ἄννα γέννησε τὸν Σαμουὴλ τὸν προφήτη, τοῦ ὁποίου ἡ ζωὴ ἐξιστορεῖται στὴν συνέχεια τοῦ βιβλίου αὐτοῦ.

            Ὁ Ἅγιος Κύριλλος θεωρεῖ ὅτι ἡ γέννηση τοῦ Σαμουὴλ ὀφείλεται στὴν εὐσέβεια τῆς μητέρας του ποὺ προσευχήθηκε μὲ τρόπο ἁρμόζοντα στὴν γυναικεία φύση της. Ἔτσι, λέει στὶς κατηχούμενες γυναῖκες ὅτι ἂν τηρήσουν αὐτὸν τὸν σεμνὸ καὶ σιωπηλὸ τρόπο προσευχῆς ποὺ ἐπέλεξε καὶ ἡ Ἄννα στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, θὰ εὐλογηθοῦν κι αὐτὲς μὲ τὴν γέννηση τοῦ "Σαμουήλ", δηλαδὴ μὲ τὴν γέννηση τῆς σωτηρίας τους ὡς χάρισμα ἀπὸ τὸν Θεό. Καὶ ὁ Ἅγιος Κύριλλος κάνει αὐτὴ τὴν θαυμαστή, πράγματι, μεταφορὰ παίρνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ τὴν ἑρμηνεία τοῦ ὀνόματος "Σαμουήλ", ποὺ σημαίνει "ἐχαρίσθη ὑπὸ τοῦ Θεοῦ" ἢ "ὁ Θεὸς ἐπακούων".

Λέει γιὰ τὸ θέμα ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: "Ἐπειδὴ γὰρ ἐκ τοῦ ἀκουσθῆναι καὶ ἐξ εὐχῆς αὐτὸν ἔλαβε καὶ οὐκ ἀπὸ φύσεως τῆς ἐργασίας τὴν μνήμην ὥσπερ ἐν στήλῃ χαλκῇ τῇ προσηγορίᾳ τοῦ παιδίου λοιπὸν ἐναπέθετο". (P.G. 54, 642).

ΠΗΓΗ ''ΑΓΙΟΙ ΚΟΛΛΥΒΑΔΕΣ'' ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2013