Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός: Οἱ ἀγῶνες καί ἡ ἀποτείχισίς του (3o ΜΕΡΟΣ)

Τώρα ὅμως, ὅπως ἀναφέραμε, χρειάζεται ὁ ἅγιος νά ἀποτειχισθῆ καί ἀπό τούς «ἡμετέρους», οἱ ὁποῖοι ἀνεγνώριζαν διά τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας τίς πλάνες τῶν Παπικῶν. Αὐτό δέν τό ἔπραξε μόνον αὐτός ἀλλά καί πολλοί ἄλλοι καί εἰδικά κληρικοί. Σέ ἐπιστολή του πρός τόν πρεσβύτερο Γεώργιο εἰς τήν Μεθώνη, ἀκροτελεύτια ὁ ἅγιος διά τό θέμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐπικοινωνίας ἀναφέρει: «Ταῦτα σοι ἐκ πολλῶν ὀλίγα πρός ἀποτροπήν τῆς ἐκείνων ἀναισχυντίας ἔγραψα. Γίνωσκε δέ ὅτι ὁ ὅρος τῆς ψευδοῦς συνόδου, μᾶλλον δέ ἡ ματαία καινοφωνία, καθάπερ ἦν ἄξιον, οὐδαμῶς παρ’ οὐδενός προσεδέχθη · ἀλλά καί οἱ τούτῳ συνθέμενοι καί ὑπογράψαντες ὡς ἐναγεῖς καί προδόται τῆς ἀληθείας ὑπό πάντων μισοῦνται, καί οὐδείς αὐτοῖς οὐδέπω τῶν ἐνταῦθα συνελειτούργησε. Θεός δέ ὁ πάντα δυνάμενος οἰκονομήσειε ταῦτα πρός τό συμφέρον καί διορθώσειε τήν Ἐκκλησίαν αὑτοῦ, ἥν ἐξηγοράσατο τῷ ἰδίῳ αἵματι. Φύλασσε τήν καλήν παρακαταθήκην τῆς πίστεως, τάς βεβήλους καινοφωνίας παντελῶς ἐκτρεπόμενος» (Τοῦ αὑτοῦ Ἐφέσου ἐπιστολή πρός τινα πρεσβύτερον Γέωργιον τοὔνομα ἐν τῇ Μεθώνῃ σταλεῖσα, Τόμ. Α΄, σελ. 290). Αὐτό λοιπόν πού ἔκανε ὁ ἅγιος, τό ἔκαναν οἱ περισσότεροι κληρικοί. Δηλαδή ὅλους αὐτούς πού ὑπέγραψαν τούς ἀντιμετώπιζον ὡς προδότες τῆς ἀληθείας «καί οὐδείς αὐτοῖς οὐδέπω τῶν ἐνταῦθα συνελειτούργησε».

Τήν ἀποστροφή τῶν Ὀρθοδόξων ἀπό τούς λατινόφρονες καί τήν ἐκκλησιαστική ἀποτείχισι διά τῆς διακοπῆς τῆς μνημονεύσεως τήν περιγράφει πολύ καθαρά στά ἀπομνημονεύματά του ὁ μέγας ἐκκλησιάρχης Σιλβέστρος Συρόπουλος. Μετά τήν ἐπιστροφή στήν Κωνστατινούπολι ἐπιέζετο, αὐτός πού εἶχε τό ἀξίωμα τοῦ μεγάλου Ἐκκλησιάρχου καί ὁ μέγας χαρτοφύλαξ, ὁ ὁποῖος προφανῶς ἦτο ὁμόφρων του, ἀπό τήν πολιτική ἐξουσία νά συλλειτουργήσουν μέ τόν Πατριάρχη. Εἰς τήν λειτουργία θά ἐμνημονεύετο στά δίπτυχα καί ὁ Πάπας μαζί μέ τούς Ὀρθοδόξους. Ὁ Συρόπουλος παρουσιάζει τόν διάλογο πού διημείφθη μέ τούς πολιτικούς: «Τότε εἶπον οἱ μεσάζοντες · Ἐπεί ὑμεῖς οὐ λέγετέ τι, λοιπόν ἐροῦμεν ἡμεῖς ὅπερ νομίζομεν καλόν καί ἀβλαβές. Περί μέν οὖν τοῦ ὅρου οὐ λέγομέν τι · κεῖται γάρ ὡσανεί ἀργός. Περί δέ τοῦ μνημοσύνου λέγομεν · Οὐ δοκεῖ ὑμῖν καλός τρόπος, εἰ μνημονεύεται μόνον ὁ πάπας καί διά τοῦ μνημοσύνου ὑπάρχωμεν ἡνωμένοι; λόγος ἐστί μόνον τό μνημόσυνον καί λέγει τοῦτον ὁ διάκονος, καί διά τοῦ λόγου τούτου ἐσμέν καί ἡνωμένοι καί οὐδέ παρασαλεύομέν τι τῶν δογμάτων ἤ μεταποιοῦμεν τι τῶν ἐθίμων ἡμῶν. Ἀπεκρίθημεν ἡμεῖς · Πολύς ἐστιν ὁ περί τοῦ μνημοσύνου λόγος · ἐκεῖνοι γάρ μνημονεύονται ἐπ’ Ἐκκλησίας, ὅσοι εἰσίν ὁμόδοξοι καί κοινωνικοί πρός τήν αὐτήν Ἐκκλησίαν · οἱ δέ ἀκοινώνητοι οὐδέ μνημονεύονται οὐδέ ἔχει ἄδειάν τις τῶν ἱερωμένων εὔχεσθαι ἐπ’ ἐκκλησίαις ὑπέρ ἀκοινωνήτου. Ὁ δέ πάπας ἐστίν ἀκοινώνητος. Πῶς οὖν μνημονευθήσεται ὁ ἀκοινώνητος μετά τῶν κοινωνικῶν; Τότε εἶπεν ὁ μεσάζων ὁ Νοταρᾶς, ὅτι · Αὐτό τό τοῦ πάπα οὐδέ μνημόσυνόν ἐστιν · οὐδέ γάρ εὔχονται ὑπέρ ἐκείνου, λόγον δέ λέγει μόνον ὁ διάκονος, τό · Εὐγενίου τοῦ μακαριωτάτου πάπα, καί οὔτε ἐκεῖνος εὔχεται οὔτε ἀπαιτεῖ παρ’ ἄλλων εὐχήν ὑπέρ τοῦ πάπα. »Ἔφην δέ ἐγώ, ὅτι · Τό τῶν διπτύχων μεῖζόν ἐστι παντός μνημοσύνου · τά μέν γάρ ἄλλα ἀπαιτοῦσιν εὐχήν παρά τῶν ἀκροωμένων καί τῶν ἔξω τοῦ βήματος · τά δίπτυχα δέ οὐκ ἀπαιτοῦσιν εὐχήν παρά τῶν ἐξωτερικῶν, ἀλλ’ αὐτός πρῶτος ὁ πατριάρχης λέγει · “Μνήσθητι Κύριε πάσης ἐπισκοπῆς ὀρθοδόξων τῶν ὀρθοτομούντων τόν λόγον τῆς σῆς Ἀληθείας”, ὥστε εὔχεται πρῶτον ὁ πατριάρχης ὑπέρ τῶν ὀρθοτομούντων. Εὐθύς δέ διαδεξάμενος ὁ διάκονος τόν λόγον, κηρύττει διαπρυσίως τίνες εἰσίν οἱ ὀρθοτομοῦντες. Ἀπαριθμεῖ οὖν τόν ἡμέτερον πατριάρχην καί τούς τῆς Ἀνατολῆς ὡς ὀρθοτομοῦντας. Ὀρθοτομεῖν δέ ἐστι τό τέμνειν τά νόθα, ὥς φησιν ὁ θεῖος Χρυσόστομος. Ὁ δέ πάπας οὐ τέμνει, ἀλλ’ εἰσάγει μᾶλλον τά νόθα. Εἰ οὖν κηρύττοιτο τό ὄνομα τοῦ πάπα μετά τῶν τῆς Ἀνατολῆς πατριαρχῶν, ἕν ἐκ τῶν δύο ἐξ ἀνάγκης συναχθήσεται, ἤ ὅτι ὀρθοτομεῖ ὁ πάπας, καί οἱ Ἀνατολικοί οὐκ ὀρθοτομοῦσιν, ἐπεί διαφέρονται εἰς τό περί τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἄρθρον, ὅπερ ἐστίν ἕν τῶν ἄρθρων τῆς πίστεως, καί οὐ συμφωνοῦσι μετά τοῦ πάπα εἰς τήν δόξαν ἥν δοξάζει περί τούτου ὁ πάπας, ἤ ὀρθοτομοῦσιν οἱ Ἀνατολικοί, καί ὁ πάπας οὐκ ὀρθοτομεῖ. Πῶς οὖν ἐστιν εὐσεβές ἤ ἄλλως εὔλογον, ἐπί τῆς θείας μυσταγωγίας μνημονεύειν καί συνάπτειν καί ἑνοῦν τούς ἀντιφάσκοντας ὡς συμφωνοῦντας; Τό δέ μεῖζον καί φοβερώτερον, ὅτι καί ὁ δέκατος κανών τῶν ἁγίων Ἀποστόλων φησίν · Εἴ τις ἀκοινωνήτῳ κἄν ἐν οἴκῳ συνεύξηται, καί οὗτος ἀφοριζέσθω. Ὁ οὖν πατριάρχης οὐ συνεύχεται, ἀλλ’ ὑπερεύχεται τοῦ πάπα. Καί σκοπεῖτε ὅσον διαφέρει τό ὑπερεύχεσθαι τοῦ συνεύχεσθαι · μέγα ἐστί τοῦτο καί πάντη ἀλλότριον τῆς ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας. »Εἶπεν οὖν ὁ Νοταρᾶς · Μακάριον ἄν ἦν εἰ προείδημεν ταῦτα καί ἠργοῦμεν παντελῶς τά δίπτυχα ἀπό τῆς λειτουργίας πρό τοῦ ἑτοιμασθῆναι ὑμᾶς ἀπαίρειν πρός τήν Ἰταλίαν. Εἶτα καί ἄλλα πολλά εἰπόντες ἡμῖν παρακινητικά πρός τό συνέρχεσθαι εἰς τήν προτέραν τάξιν ἡμῶν καί εὑρίσκεσθαι μετά τοῦ πατριάρχου, τελευταῖον προσέθηκαν · Ἀξιοῦμεν ἵνα σκέψησθε καί εὕρητε τρόπον καλόν, δι’ οὗ ἐσόμεθα ἡνωμένοι · διαμηνυθήσεσθε γάρ καί ἐλεύσεσθε πάλιν ἐνταῦθα. Καί ἐπί τούτοις διελύθημεν» (Τά ἀπομνημονεύματα Σ. Συρόπουλου, ΧII, σελ. 562). 

Πόσο ὡραῖα, θεολογικά καί πατερικά τοποθετοῦν τά πράγματα οἱ δύο αὐτοί ἐκκλησιαστικοί ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι δέν εἶναι κἄν ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι ὡσάν νά διαβάζωμε τήν ἐπιστολή τῶν ἐπί Βέκκου ἁγιορειτῶν ὁσιομαρτύρων πρός τόν αὐτοκράτορα Μιχαήλ τόν Η΄ τόν Παλαιολόγο.

Καί νά σημειωθῆ ὅτι δέν πρόκειται περί τῆς κυρίας μνημονεύσεως τοῦ οἰκείου Ἐπισκόπου, ἀλλά περί τῆς μνημονεύσεως τῶν διπτύχων, δηλαδή τῶν προκαθημένων τῶν ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Αὐτή ἡ μνημόνευσις, ἀναφέρουν, εἶναι ἀνώτερη ἀπό ὅλες τίς μνημονεύσεις: «Τό τῶν διπτύχων μεῖζον ἐστί παντός μνημοσύνου». 

Ἐν συνεχείᾳ ἑρμηνεύουν θαυμάσια, ἐπικαλούμενοι ὡς ὁδηγό τόν ἅγ. Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο. Ἀναφέρει ὁ ἅγιος ἑρμηνεύοντας τό χωρίον τοῦ ἀπ. Παύλου: «Ὀρθοτομοῦντα τόν λόγον τῆς ἀληθείας. Καλῶς τοῦτο εἶπε · πολλοί γάρ αὐτόν παρασπῶσι πάντοθεν καί παρέλκουσι · πολλά ἔχει τά ἐπιφυόμενα. Καί οὐκ εἶπεν, Ἀπευθύνοντα, ἀλλ’, Ὀρθοτομοῦντα· τουτέστι, Τέμνε τά νόθα, καί τά τοιαῦτα μετά πολλῆς τῆς σφοδρότητος ἐφίστασο καί ἔκκοπτε · καθάπερ ἐπί ἱμάντος τῇ μαχαίρᾳ τοῦ πνεύματος πάντοθεν τό περιττόν καί ἀλλότριον τοῦ κηρύγματος ἔκτεμνε» (P.G. 62, 626). Τί σημαίνει λοιπόν ἡ λέξις «ὀρθοτομῶ». «Ὀρθοτομεῖν δέ ἐστι τό τέμνειν τά νόθα, ὥς φησιν ὁ θεῖος Χρυσόστομος». Ἄρα δέν πρόκειται περί εὐχῆς, ὅπως ἐξυπηρετοῦνται νά πιστεύουν ἀφελῶς σήμερα πολλοί. Πρόκειται περί ὁμολογίας, μέ τήν ὁποία ὁμολογία δημοσίως καί ἐκκλησιαστικῶς ἀκυρώνεις οἱαδήποτε ἄλλη ὀρθόδοξο ὁμολογία, ἐφ’ ὅσον κατά τήν μνημόνευσι συντάσσεις μετά τῶν Ὀρθοδόξων τούς αἱρετικούς, τούς πολεμίους τῶν Πατέρων ὡς ὑπερμάχους τῶν Πατέρων, τούς ἀντιφάσκοντας ὡς συμφωνοῦντας: «Πῶς οὐκ ἐστιν εὐσεβές ἤ ἄλλως εὔλογον, ἐπί τῆς θείας μυσταγωγίας μνημονεύειν καί συνάπτειν καί ἑνοῦν τούς ἀντιφάσκοντας ὡς συμφωνοῦντας». Τελικῶς ἀφοῦ ἐκάλεσαν πάλι οἱ πολιτικοί τούς Πατέρες εἰς τά βασίλεια καί δέν ἠδυνήθησαν νά τούς πείσουν τούς ἄφησαν. Αὐτοί δέ ἔμειναν ἀποτειχισμένοι καί ὑπέβαλον τόν ἑαυτόν τους σέ ἀργία, προκειμένου νά μήν ἔχουν ἐκκλησιαστική κοινωνία μέ τούς Λατινόφρονες ἑνωτικούς: «Ὡς δέ οὐχ εὗρον ἀφ’ ἡμῶν τινα συγκατάβασιν, ἀφῆκαν ἡμᾶς καί ἀπήλθομεν εἰς τά ἴδια. Καθήμεθα δέ ἔκτοτε σχολάσαντες ἐκ πάντων καί ἀργίᾳ συζῶντες καί παρά τοῦ Θεοῦ διόρθωσιν τῆς Ἐκκλησίας αὐτοῦ αἰτοῦντες καί ἐκδεχόμενοι» (ὅπ. ἀν., σελ. 566).

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ

1. Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός: Οἱ ἀγῶνες καί ἡ ἀποτείχισίς του 
2. Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός: Οἱ ἀγῶνες καί ἡ ἀποτείχισίς του (2o ΜΕΡΟΣ)