Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ (5ο ΜΕΡΟΣ)

Στην ανατολή λοιπόν του 20ού αιώνα η Ορθοδοξία μπαίνει στο προσκήνιο της οικουμενικής κίνησης με μιαν άμεση και ουσιαστική ενέργεια: το 1902 και το 1904 ο οικουμενικός πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωακείμ Γ' απέστειλε εγκύκλια γράμματα τρος τους αρχηγούς των αυτοκέφαλων Ορθοδόξων Εκκλησιών και με ιδιαίτερη έμφαση αναφέρεται στην ανάγκη προώθησης της ενότητας των Ορθοδόξων Εκκλησιών και της έναρξης διαλόγου με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, τις Προχαλκηδόνιες Εκκλησίες και τον Προτεσταντισμό.
Σημαντική επίσης ήταν η απόφαση της Συνόδου της Ρωσικής κκλησίας το 1918 να δημιουργήσει ένα «τμήμα για την ενότητα των εκκλησιών» με την εξής θεμελίωση: «Η Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρωσίας, η οποία συνέρχεται κάτω από αυτές τις δύσκολες συνθήκες για όλη τη χριστιανική εκκλησία... θα αναλάμβανε τεράστια ευθύνη ενώπιον της ιστορίας, εάν δεν έθετε το ζήτημα της ενότητας των χριστιανικών εκκλησιών και δεν έδινε σε αυτό το θέμα μια κατεύθυνση ανάλογη των περιστάσεων». Η Ρωσική Εκκλησία υποστήριξε επίσης, με βάση την εμπειρία που είχε από τους διαλόγους με τους Αγγλικανούς και τους Παλαιοκαθολικούς ήδη από τον 19ο αιώνα, την Κίνηση «Πίστη και Τάξη», όταν έκανε τα τρώτα της βήματα. Λόγω όμως των συνθηκών που είχαν δημιουργηθεί μετά τη Ρωσική Επανάσταση, οι πρωτοβουλίες της Ρωσικής Εκκλησίας πνίγηκαν εν τη γενέσει. 
«Ορόσημο» στην ιστορία της Οικουμενικής κίνησης και «οριακή έκφραση του ορθόδοξου οικουμενισμού», όπως χαρατηριστικά αναφέρει ο π. Γεώργιος Τσέτσης στη μελέτη του για το θέμα, αποτελεί η πρωτοβουλία που έλαβε το Οικουμενικό Πατριαρχείο στα 1920 και έρχεται ως συνέπεια των δύο προηγούμενων επιστολών του Ιωακείμ Γ'. Πριν ακόμη διαμορφωθούν εντελώς οι δύο Παγκόσμιες Κινήσεις της Οικουμενικής Κίνησης, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, απεύθυνε Συνοδική Εγκύκλιο «Προς τας απανταχού Εκκλησίας του Χριστού». Ζήτησε από όλες να υπερβούν το πνεύμα της δυσπιστίας και να δείξουν τη δύναμη της αγάπης δημιουργώντας μια  «Κοινωνία των Εκκλησιών» κατά το πρότυπο της «Κοινωνίας των Εθνών» που μόλις είχε ιδρυθεί. Η Εγκύκλιος επισημαίνει ότι παρά τις υφιστάμενες δογματικές διαφορές είναι δυνατό να υπάρξει προσέγγιση μεταξύ των εκκλησιών και κοινωνία, ιδίως σε κοινωνικοηθικά θέματα «εις παρασκευήν και διευκόλυνσιν της πλήρους ποτέ, συν Θεώ, και ευλογημένης ενώσεως».
Έχει σημασία να παρατηρήσουμε ότι η Εγκύκλιος δεν περιορίζεται στην πρόταση να χρησιμοποιηθεί ως υπόδειγμα η «Κοινωνία των Εθνών» προκειμένου να εφαρμοστεί στις διεκκλησιαστικές σχέσεις. Προχωράει σε μια σειρά συγκεκριμένων προτάσεων για το πώς θα μπορούσαν να βελτιωθούν οι σχέσεις των χριστιανικών εκκλησιών.

Η σημασία της ώθησης που ἐδωσε στις Ορθόδοξες Εκκλησίες η Εγκύκλιος του Οικουμεvικoύ Πατριαρχείου το 1920 ήταν τόσο μεγάλη που παρομοιαστηκε με τη σημασία που είχε για τον προτεσταντικό κόσμο τo Παγκόσμιο Ιεραποστολικό Συνέδριο του 1910 στο Εδιμβούργο. Καθιερώθηκε «ως ο καταστατικος χάρτης της συμιετοχής της Ορθοδοξίας στην οικουμενική κίνηση», σημειώνει ο Β. Σταυρίδης στην Ιστορία της Οικουμενικής Κινήσεως. Έχει όμως σημασία και για την οικουμενική κίνηση στο σύνολο της. Έδινε, προσθέτει ο Β. Σταυρίδης, σε όλες τις εκκλησίες ένα σχέδιο, τέλειο κατά τη θεωρία και εφαρμόσιμο ως προς την πράξη, για την πορεία των εκκλησιαστικών σχέσεων και τη μεταξύ τους συνεργασία. Και υπενθυμίζει ότι πολλά από τα άρθρα του σχεδίου αυτού αργότερα εφαρμόσθηκσν. Ο πρώτος Γενικός γραμματεας και ιστορικός του Π.Σ.Ε.Visser't Hooft, επαινώντας την πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, σημείωνε ότι η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως υπήρξε η πρώτη, η οποία αποφάσισε επισήμως να προτείνει προς τις άλλες εκκλησίες τη δημιουργία μιας μόνιμης κοινωνίας ή ενός συμβουλίου των Εκκλησιών. Ακόμη, πρόσθετε, το Πατριαρχείο διαμόρφωνε μια σπουδαία αρχή όταν έλεγε ότι δεν πρέπει να αναβληθεί η συνεργασία των εκκλησιών σε πρακτικά θέματα, ώσπου να επέλθει πλήρης δογματική συμφωνία, αλλά ότι η συνεργασία αυτή θα προετοίμαζε το δρόμο προς μια τέτοια επανένωση. Αυτή η αρχή αποτέλεσε μία από ας βασικές προϋποθέσεις της οικουμενικής κίνησης, κατέληγε ο Visser't Hooft.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ

1. Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ (1ο ΜΕΡΟΣ)
2.  Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ (2ο ΜΕΡΟΣ) 
3. Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ (3ο ΜΕΡΟΣ) 
4. Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ (4ο ΜΕΡΟΣ)