Η ΥΠΑΚΟΗ ΣΕ ΓΕΡΟΝΤΑ ΚΑΙ Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ «ΓΕΡΟΝΤΙΣΜΟΥ»

Η ΥΠΑΚΟΗ ΣΕ ΓΕΡΟΝΤΑ

ΚΑΙ Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟ

ΤΗΝ ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ «ΓΕΡΟΝΤΙΣΜΟΥ»

Αγίου Ιγνατίου Μπριατσιανίνωφ

Αποσπάσμα από το βιβλίο «Προσφορά στον Σύγχρονο Μοναχισμό» τομ. Α’, σελ. 139-156 , Αγ. Ιγνατίου Μπριατσιανίνωφ, Εκδ. Ι.Μ. Νικοπόλεως και Πρεβέζης.

Η Αξία της Υπακοής αναφέρεται, όπως γνωρίζουμε σε πολλά συγγράμματα των Πατέρων. Θεωρείται από τις μεγαλύτερες, τις υψηλότερες αρετές, και η εξάσκηση της, οδηγεί σε αγγελικό βίο. Ποια όμως είναι η αληθινή υπακοή; Σήμερα, δυστυχώς, έχει εμφανιστεί (ξανά!) το φαινόμενο του «γεροντισμού». Ανάξιοι Πνευματικοί (λίγοι, ευτυχώς) υποδύονται τους σοφούς Γέροντες, οδηγώντας ορισμένες φορές τα Πνευματικοπαίδια τους στο ... ψυχιατρείο. Δεν ομιλούμε βεβαίως, για τους Θεοφόρους Γέροντες, όπως π.χ. Παϊσιο, Πορφύριο, Σοφρώνιο κτλ. Εννοούμε, όλους εκείνους , όσους υποδύονται πως έχουν φτάσει τα μέτρα των Πνευματικών Γερόντων, και απαιτούν μάλιστα τυφλή υπακοή, ενώ δεν έχουν το δικαίωμα. Αυτού του είδους ο «Γεροντισμός», έχει καταντήσει στις μέρες μας μάστιγα. Τέτοιου είδους «γέροντες» χρησιμοποιούν στρεβλά την περί υπακοής διδασκαλία των Πατέρων για να υποδουλώσουν τα πνευματικοπαίδια τους. Ο Άγιος Ιγνάτιος Μπριατσιανίνωφ, αναλύει το φαινόμενο αυτό, το οποίο ήταν επίσης υπαρκτό στην εποχή του, με την βοήθεια των Πατέρων και του Αγ. Συμεών του Νέου Θεολόγου, ο οποίος επίσης καταπολέμησε ανάλογα φαινόμενα στην δική του εποχή. Στο τέλος της μελέτης , του Αγίου Ιγνατίου, προσθέσαμε και δύο παραρτήματα, με την άποψη του Γέροντα Πορφύριου και του π. Ι. Ρωμανίδη, σχετικά με το θέμα. Πρόσθετες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην μελέτη περί «Πνευματικής Ιεροσύνης» του Σεβ. Ναυπάκτου και Αγ. Βλασσίου Ιερόθεου. Ελπίζουμε πως η μελέτη αυτή, θα βοηθήσει στην κατανόηση της «Ελεύθερης Υπακοής» που δίδασκαν οι Πατέρες, και οι σύγχρονοι Θεοφόροι Γέροντες, σε αντιδιαστολή με την «Γκουρουϊστικη» / Παπική Υπακοή που καλλιεργούν κάποιοι σήμερα.

Α΄ – Ο Άγιος Ιγνάτιος για την Υπακοή

Εισαγωγή - Ή υπακοή χάρισμα

Αυτά που είπαμε για τους αναχωρητές και τους εγκλείστους, Ισχύουν και για εκείνους που ζουν με υπακοή σε γέροντα, όπως την βρίσκομε στον αρχαίο μοναχισμό. Τέτοιο πράγμα όμως δεν υπάρχει πια στον καιρό μας.

Ό όσιος Κασσιανός ό Ρωμαίος λέγει, ότι οι Άββάδες της Αιγύπτου, που αποτελούν την ακμή του μοναχισμού και τους πιο καταπληκτικούς καρπούς του, «μας διαβεβαιώνουν ότι είναι καλό, να έχει κανείς άλ­λους στην υπακοή του- και να ζει ό ίδιος, όσο σοφός κι αν είναι, με υπακοή! Και το τονίζουν: Ότι αυτό είναι το πιο μεγάλο δώρο και χάρισμα του Αγίου Πνεύμα­τος» (Άγ. Κασσιανού, Κανών Κοινοβιακός, βιβλ.. Β'. κεφ. 3).

α. Απαραίτητη προϋπόθεση

1. Απαραίτητη προϋπόθεση για μία τέτοια υποταγή είναι να βρεθεί οδηγός πνευματοφόρος, που θα μπο­ρούσε κατά Θέλημα τού Πνεύματος

α. να νεκρώσει το αμαρτωλό θέλημα εκείνου που υποτάχθηκε σ’αυτόν εν Κυρίω

β. να τον βοηθήσει, με αυτό το αμαρτωλό θέλημα του, να νεκρώσει και όλα του τα πάθη!

Ή καταφθαρείσα φύση και θέληση τού ανθρώπου το έχει μέσα της να ρέπει σε όλα τα πάθη! Είναι λοιπόν φανερό, ότι την νέκρωση μιας τέτοιας θέλησης, (που την πραγματοποιεί με τρόπο τόσο μεγαλειώδη και τόσο νικηφόρα ή θέληση τού Πνεύματος τού Θεού) δεν μπο­ρεί να την πραγματοποιήσει ή θέληση ενός πνευματικού οδηγού, που ό ίδιος είναι υποδουλωμένος σε πάθη.

«Αν θέλεις να απαρνηθής τον κόσμο και να μάθεις να ζεις την ευαγγελική πολιτεία», (έλεγε ό άγιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος στους μοναχούς τού καιρού του), «μη παραδίδεις τον εαυτό σου σε άπειρο ή σε γεμάτο πάθη δάσκαλο, γιατί τότε, αντί για την Ευαγγελική ζωή, θα μάθεις μία ζωή διαβολική. Γιατί των καλών δασκάλων ή διδαχή είναι καλή, ενώ των κακών κακή. Από σπόρους κακούς φυτρώνουν φυτά, που κάνουν πάντα κακούς καρπούς. Εκείνος, που ενώ είναι τυ­φλός, αναλαμβάνει να οδηγήσει άλλους, είναι απατεώ­νας· και όσοι τον ακολουθήσουν θα πέσουν στον λάκ­κο απώλειας, σύμφωνα με τον λόγο τού Κυρίου, «τυφλός τυφλόν εάν όδηγή αμφότεροι εις βόθυνον πεσουνται» (Ματθ. 13, 14) (Φιλοκ. τομ. Γ', σελ. 242).

Σε άλλη περίπτωση ό μεγάλος αυτός ασκητής, συμβουλεύοντας τον μοναχό να μην κάνει τίποτε χωρίς ευλογία τού πνευματικού του πατέρα, προσθέτει: «μα να ενεργεί έτσι, μόνο αν ξέρει, ότι ό πνευματικός του πατέρας έχει μέθεξη Αγίου Πνεύματος, ότι δεν θα τού ειπεί ποτέ κάτι το αντίθετο από το θέλημα τού Θεού, αλλά κατά το χάρισμα του, και κατά το μέτρο της αρε­τής τού υποτακτικού, θα ειπεί πράγματα μόνο ευάρεστα στον Θεό και ωφέλιμα στις ψυχές, γιατί διαφορετικά θα καταντήσει να είναι δούλος ανθρώπων και όχι τού Θεού» (Λόγος 83).

Με αυτό το νόημα ό Απόστολος δίνει την εντολή: Μη γίνεσθε δούλοι ανθρώπων (Α' Κορινθ. 7,23). Αυτός διατάζει, ακόμη και η δουλεία των δούλων στους κυ­ρίους τους να γίνεται πνευματικά, όχι ανθρωπάρεσκα. Ως δούλοι Χρίστου, που κάνουν το θέλημα τού Θεού σε ότι έχει σχέση με την προσφορά υπηρεσίας σε αν­θρώπους (Έφ. 6, 6). Τώρα, (λέγει ό απόστολος) «αν­θρώπους πείθω ή Θεόν; ή ζητώ ανθρώποις αρέσκειν; ει άνθρώποις ήρεσκον, Θεού δούλος ουκ αν ήμην» (Γαλ. 1, 10). «Ούκ οιδατε ότι ώ παριστάνετε εαυτούς δούλους εις υπακοήν - στον Θεό, ή σε ανθρώπους με φρόνημα σαρκικό - δούλοι είσθε Εκείνου στον όποιο υπακούετε, ή δηλαδή στην αμαρτία και στο σαρ­κικό φρόνημα «εις θάνατον», ή στην αλήθεια τού Θεού προς σωτηρίαν» (Ρωμ. 6, 16);

Ή υπακοή κάνει τον υποτακτικό όμοιο με εκείνον στον όποιο υπακούει. Ή Αγία Γραφή λέγει: «Και εγκισσήσωσι τα πρόβατα εις τας ράβδους» (Γεν. 30, 39).

β. Παίζουν τον ρόλο

1. Οι «γέροντες», εκείνοι που παίζουν τον ρόλο (χρησιμοποιούμε αυτή την δυσάρεστη λέξη, που ανήκει στη γλώσσα τού κόσμου, για να δείξομε σαφέστερα ότι το έργο τέτοιων «γερόντων» στην ουσία του, δεν είναι καθόλου λιγότερο ψυχοφθόρο από μία αξιοθρή­νητη κωμωδία), των αρχαίων αγίων Γερόντων, χωρίς να έχουν τα πνευματικά χαρίσματα εκείνων — να το ξέρουν, ότι τόσο η καλή τους διάθεση, όσο και οι καλές τους σκέψεις και ιδέες για το ιερό έργο της μοναχικής υπακοής είναι λανθασμένες. και ότι ακόμη και ό τρόπος, με τον οποίον σκέπτονται, και αντιλαμ­βάνονται τα πράγματα, είναι μία αυταπάτη, μία διαβολι­κή πλάνη, που δεν μπορεί να μη γεννήσει ανάλογο καρπό και σ’ εκείνον, που ευρίσκεται στην πνευματική τους καθοδήγηση.

2. Η λανθασμένη και ανεπαρκής κατάσταση τους δεν θα μείνει για πολύ απαρατήρητη στον υπό την καθοδήγηση τους άπειρο αρχάριο, αν έχει έστω και λίγο μυαλό και διαβάζει τα ιερά βιβλία με μοναδικό στόχο να βρει την σωτηρία του. Κάποτε αυτό θα φανεί. Και θα γίνει αφορμή μιας ανεπιθύμητης ψυχικής από­στασης, που θα κάνει πολύ δυσάρεστη την σχέση ανά­μεσα στον γέροντα και τον μαθητή του, και θα φέρει ψυχολογική αναστάτωση και στους δύο.

Είναι φοβερό, να παίρνει κανείς (αυτόγνωμα και αυθαίρετα!) καθήκοντα, που ό άνθρωπος μπορεί να εκπληρώσει μόνον με την δύναμη και την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος.

Είναι φοβερό, να φαντάζεται κανείς ότι είναι δοχείο τού Άγιου Πνεύματος, ενώ ακόμη δεν έχουν διακοπή οι σχέσεις του με τον σατανά· και αυτό το «δοχείο» δεν έχει ακόμη παύσει να μολύνεται από ενέργειες τού σατανά.

Είναι φοβερό και φρικτό πράγμα μία τέτοια υπο­κρισία, ένας τέτοιος θεατρινισμός! ολέθριο για τον ίδιο και για τον πλησίον, ένοχο στα μάτια του Θεού και βλάσφημο.

3. Μάταια θα μας υπενθυμίσουν: τον όσιο Ζαχα­ρία, που κάνοντας υπακοή σε έναν άπειρο γέροντα, τον κατά σάρκα πατέρα του, τον Αββά Καρίωνα. έφθα­σε σε μοναχική τελειότητα- ή τον όσιο Ακάκιο, που σώθηκε ζώντας κοντά σε ένα σκληρό γέροντα, που τον ταλαιπωρούσε απάνθρωπα με μαστιγώσεις και τον έ­στειλε πρόωρα στον τάφο! (Κλίμαξ, Λόγος Δ', 111) Και ο ένας και ό άλλος ήσαν στην υπακοή ανεπαρκών γερόντων, αλλά ενεργούσαν σύμφωνα με τις συμβουλές των πνευματοφόρων πατέρων και με τα εποικοδομητι­κά παραδείγματα, που υπήρχαν άφθονα μπροστά τους! Γι’ αυτό, μόνο γι' αυτό, μπόρεσαν να μείνουν στην υπακοή στους γεροντάδες τους. Οι περιπτώσεις αυτές δεν είναι ή σωστή τάξη.

Ό τρόπος της ενέργειας της θείας οικονομίας λέ­γει ό άγιος Ισαάκ ό Σύρος, «είναι τελείως διαφορετικός από την τάξη της κοινότητος των ανθρώπων. Συ δε την κοινήν τάξιν φύλαξον» (Λόγος Α').

4. Θα πουν: Ή πίστη τού υποτακτικού μπορεί να αναπληρώσει την ανεπάρκεια του γέροντα;

Λάθος! Ή πίστη στην αλήθεια σώζει. Ή πίστη στο ψεύδος και στην διαβολική απάτη βλάπτει! Αυτό μας το λέει ό Απόστολος. Λέγει για αυτούς που θεληματικά χάνονται. «Την αγάπην της αληθείας ουκ έδέξαντο εις το σωθήναι αυτούς· και διά τούτο πέμψει αύτοις ό Θεός (θα επιτρέψει ό Θεός να υποστούν) ενέργειαν πλάνης εις το πιστευσαι αυτούς τω ψεύδει, ίνα κριθώσι πάντες οί μη πιστεύσαντες τή άληθεία, άλλ' εύδοκήσαντες εν τη αδικία» (Β' Θεσσ. 2, 10-12).

5. Σε δύο τυφλούς είπε ό Κύριος, η Αυτό-αλήθεια: «Κατά την πίστιν υμών γενηθήτω υμίν» (Ματθ. 9, 29). Και θεράπευσε την τύφλωση τους. Όμως το ψεύδος και ή υποκρισία δεν έχουν δικαίωμα να επαναλαμβά­νουν τα λόγια της Αυτό-αλήθειας, για να δικαιώσουν μία εγκληματική τους συμπεριφορά, που οδηγεί στην απώλεια.

γ. Ειδική πρόνοια του Θεού

1. Υπήρξαν περιπτώσεις, πολύ σπάνιες, που η πί­στη, κατά ειδική πρόνοια του Θεού, ενέργησε μέσω αμαρτωλών και επέτυχε την σωτηρία τους.

Στην Αίγυπτο ο αρχιληστής Φλαβιανός, θέλοντας να ληστέψει κάποιο γυναικείο μοναστήρι, φόρεσε μο­ναχικό ένδυμα. Και πήγε. Οι μοναχές τον νόμισαν έ­ναν από τους αγίους Πατέρες. Τον οδήγησαν στην Εκκλησία. Και τού ζήτησαν να προσευχηθεί γι’ αυτές! Και ο Φλαβιανός το έκαμε. Παρ’ όλο που δεν το ήθελε, και που ο ίδιος απορούσε με τον εαυτό του! Στην συνέχεια παρέθεσαν τράπεζα. Και αφού τελείωσε το γεύμα, οι μοναχές του έπλυναν τα πόδια! Στο κοινόβιο αυτό μία μοναχή ήταν τυφλή και κωφή. Οι μοναχές της επήγαν, και της έδωκαν να πιει, λίγο από το νερό, με το όποιο έπλυναν τα πόδια του ξένου. Η άρρωστη έγινε αμέσως καλά. Οι μοναχές εδόξασαν τον Θεό και την αγιασμένη ζωή του ξένου μονάχου και διέδωσαν τα νέα για το θαύμα! Ή χάρις τού Θεού κατέβηκε στην καρδιά του αρχιληστή. Κατάλαβε. Μετανόησε. Και από λήσταρχος, έγινε ένας πατέρας σημειοφόρος (= θαυ­ματουργός).

Στον βίο τού αγίου Θεόδωρου Επισκόπου Εδέσ­σης, διαβάζουμε ότι μία πόρνη, υποχωρώντας σε αίτη­μα της σε κατάσταση απόγνωσης συζύγου του Αδερ προσευχήθηκε στον Θεό για τον πεθαμένο της υιό. Και ο νέος αναστήθηκε! Με την προσευχή της πόρνης! Τρομαγμένη από αυτό που είχε κάμει, η πόρνη άφησε αμέσως την αμαρτωλή ζωή. Μπήκε σε μοναστήρι. Και με την ασκητική της ζωή έφθασε σε αγιότητα.

2. Τα τέτοια γεγονότα είναι εξαιρέσεις. Μελετώντας τα, ενεργούμε σωστά, αν θαυμάζωμε ειδικά το συγκε­κριμένο αυτό γεγονός, και γενικά τα ανεξιχνίαστα κρίματα τού Θεού, και έτσι στερεωνόμαστε στην πίστη και στην ελπίδα. Αλλά θα ενεργήσωμε πολύ λανθα­σμένα, αν πάρουμε αυτές τις περιπτώσεις σαν πρότυπα προς μίμηση. Σαν οδηγός στην ζωή μας, μας εδόθη από τον ίδιο τον Θεό ο Νόμος Του, δηλαδή η Αγία Γραφή και τα συγγράμματα των Πατέρων. Ο Απόστο­λος Παύλος λέει ξεκάθαρα: «Παραγγέλλομεν δε ύμιν αδελφοί εν ονόματι του Κυρίου ημών Ιησού Χρίστου, στέλλεσθε (φεύγετε μακριά) από παντός αδελφού ατά­κτως περιπατούντος και μη κατά την παράδοσιν, ην παρέλαβον παρ’ ημών» (Β' Θεσσ. 3, 6). «Παράδοση», εδώ ονομάζεται ή ηθική παράδοση της Εκκλησίας, που εκτίθεται στην Αγία Γραφή και τα συγγράμματα των άγιων Πατέρων.

Ό όσιος Ποιμήν ό Μέγας έδωσε σε κάποιον την εντολή να διακόψει αμέσως κάθε σχέση με τον γέροντα του, επειδή ή συμβίωση μαζί του ήταν πια φανερό ότι θα του ήταν ψυχώλεθρη, επειδή — από ότι φαίνεται — ο γέροντας αυτός καταπατούσε τις ηθικές παραδόσεις της Εκκλησίας.

3. Είναι άλλο πράγμα, όταν δεν έχωμε ζημία ψυχι­κή, αλλά μόνο ενοχλήσεις από λογισμούς. Τότε οι λογι­σμοί που μας ταράζουν, είναι ολοφάνερα έργο του διαβόλου. Και δεν πρέπει να υποχωρούμε σ" αυτόν με κανένα τρόπο. Ενεργεί ακριβώς εκεί, όπου έχομε ψυ­χική ωφέλεια. Και αυτήν ακριβώς θέλει ό διάβολος να μας την κλέψει.

δ. Το συνειδητοποιούμε;

1. Η μοναχική υπακοή, όπως την εφάρμοζαν οι μοναχοί του παλαιού καιρού, είναι ένα υψηλό πνευματικό μυστήριο. Είναι πολύ δύσκολο σε μας, να το φθάσωμε και να το μιμηθούμε. Μπορούμε μόνο να το εξετάζομε με ευλάβεια και με σύνεση. Και να προσπα­θούμε ανά οικειοποιηθούμε το πνεύμα του. Στον δρόμο αυτό μπαίνομε μόνον αν έχομε σωστή κρίση και ψυχοσωτήρια σύνεση.

Διαβάζοντας τις εμπειρίες και τους κανόνες των αρχαίων πατέρων για την υπακοή (εξίσου θαυμαστή τόσο στους γέροντες, όσο και στους υποτακτικούς) βλέπομε στους καιρούς μας μία γενική κατάπτωση της Χριστιανοσύνης. Και το συνειδητοποιούμε, ότι ήμαστε ακατάλληλοι να κληρονομήσομε το έργο των Πατέρων σε όλη του την πληρότητα και σε όλον του τον πλούτο.

2. Και είναι μεγάλη ευλογία για μας, και μεγάλη ευτυχία, ότι μας εδόθη ή δυνατότητα να τρεφόμαστε με τα ψιχία που πέφτουν από την πνευματική τράπεζα των Πατέρων. Αυτά τα ψιχία δεν αποτελούν αυτά καθ' αυτά την πιο ικανοποιητική τροφή. Αλλά μπορούν, αν και όχι χωρίς την αίσθηση στέρησης και πείνας, να μας γλυτώσουν από τον πνευματικό θάνατο.

Β΄ - Ο Άγιος ΙΓΝΑΤΙΟΣ για την ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ

α. Χρειαζόμαστε προσαρμογή

1. Στο προηγούμενο κεφάλαιο ονομάσαμε ψιχία την πνευματική ζωή, που ή πρόνοια του Θεού επεφύ­λαξε για μας στην εποχή μας.

Η πνευματική αυτή ζωή βασίζεται στην καθοδήγη­ση, που μας δίνουν για το έργο της σωτηρίας μας η Αγία Γραφή και τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων, όταν τα μελετάμε με τις συμβουλές και με την καθοδή­γηση των συγχρόνων μας πατέρων και αδελφών.

Η πνευματική αυτή ζωή είναι κατά κάποιον τρόπο η υπακοή των αρχαίων μοναχών, με άλλη μορφή, προ­σαρμοσμένη στην δική μας αδυναμία, που είναι κατά κύριο λόγο αδυναμία ψυχής.

2. Τον παλαιό καιρό οι πνευματοφόροι διδάσκαλοι καθοδηγούσαν τους υποτακτικούς τους στο θέλημα του Θεού, χωρίς περιστροφές και αρμολογίες. Στις μέρες μας όμως, οι μοναχοί είναι αναγκασμένοι να αναζη­τούν μόνοι τους το θέλημα του Θεού στην Αγία Γρα­φή, και να εκτίθενται σε συχνές και μακροχρόνιες απο­τυχίες και εσφαλμένες απόψεις. Τότε ή προκοπή ήταν από τη φύση της εργασίας γρήγορη. Σήμερα, πάλι από την φύση της εργασίας, είναι αργή. Αυτό είναι το θέλημα του Θεού για μας. Έχομε χρέος να υποταχθούμε σ’ αυτό και να το δε­χθούμε με ευλάβεια και ευγνωμοσύνη.

3. Η σημερινή μοναχική ζωή με βάση την Γραφή και τις συμβουλές πατέρων και αδελφών, έχει καθαγιασθεί και επικυρωθεί με το παράδειγμα του αρχηγού του μοναχισμού οσίου Αντωνίου τού Μεγάλου. Αυτός δεν έζησε στην υπακοή σε γέροντα. Στην αρχή ζούσε μόνος του. Και ρύθμιζε τη ζωή του με βάση την Γραφή και τις συμβουλές των διαφόρων πατέρων και αδελ­φών. Από έναν επήρε την εγκράτεια και την αυτοκυ­ριαρχία. Από άλλον, την πραότητα, την υπομονή, την ταπείνωση. Από άλλον, έμαθε την αυστηρή επαγρύπνη­ση στον εαυτό του και την σιωπή. Προσπαθούσε να οικειοποιηθεί την αρετή κάθε ενάρετου μοναχού. Υπά­κουε σε όλους, όσο τού ήταν δυνατόν, ταπεινώνοντας τον εαυτό του σε όλους. Και προσευχόταν στον Θεό αδιαλείπτως.

Αρχάριε, κάμε και συ το ίδιο! Δείξε στον ηγούμε­νο και στους άλλους αξιωματούχους της Μονής ειλικρι­νή υπακοή, όχι υποκριτική- όχι άνθρωπάρεσκη, ξένη από κάθε φιλαυτία, και κολακεία. Δείξε υπακοή για τον Θεό.

β. Πότε και σε ποιους υπακούομε

1. Υπάκουε σε όλους τους πατέρες και αδελφούς, σε ότι σου ζητούν, σε ότι δεν είναι αντίθετο στον νόμο τού Θεού, στον κανονισμό της μονής, στο τυπικό της και στις ρυθμίσεις των προεστώτων. Μα μην υπακούς με κανένα τρόπο σε ό,τι είναι κακό, έστω και αν θα έχεις να αντιμετωπίσεις εξ' αιτίας της σταθερότητας σου και της μη άνθρωπαρεσκείας σου ταραχή και πόνο.

Να ζητείς τις συμβουλές των ενάρετων και συνε­τών πατέρων και αδελφών αλλά και να τις δέχεσαι με μεγάλη προσοχή και επιφύλαξη! Μην παρασύρεσαι από συμβουλές, με βάση την πρώτη τους επίδραση επάνω σου! Λόγω των παθών σου και της τύφλωσης σου μια εμπαθής και επιζήμια συμβουλή μπορεί να σου φανεί ελκυστική μόνο και μόνο εξ αιτίας της άγνοιας και α­πειρίας σου· ή και γιατί τέρπει κάποιο κρυμμένο πάθος σου, άγνωστο σε σένα, που ζη στα βάθη της καρδιάς σου.

Με δάκρυα και στεναγμούς, μέσα από τα βάθη της καρδιάς σου, παρακάλεσε τον Θεό να μην επιτρέψει να απομακρυνθείς από το πανάγιο θέλημα Του και να μην ακολουθήσεις ανθρώπινη θέληση, που βρίσκεται σε κατάσταση πτώσης, είτε αυτή είναι ή δική σου, είτε του πλησίον σου, του γέροντα σου. Τόσο για τους δικούς σου λογισμούς, όσο και για τις σκέψεις και συμβουλές του πλησίον σου, συμβουλεύσου το Ευαγγέ­λιο.

Οι ματαιόδοξοι και οι φίλαυτοι έχουν το χόμπυ να διδάσκουν και να δίνουν οδηγίες. Δεν ενδιαφέρον­ται για την αξία της συμβουλής των. Δεν τους απασχο­λεί καν ή σκέψη, ότι μπορεί και να προκαλέσουν στον πλησίον τους πληγή αθεράπευτη, με την λανθασμένη συμβουλή τους! Μία τέτοια συμβουλή ένας άπειρος αρ­χάριος την παίρνει με άκριτη εμπιστοσύνη, που προκαλεί ένα φούντωμα της σαρκός και του αίματος.

Τέτοιων γερόντων, τους χρειάζεται μία επιτυχία, οποία και αν είναι η φύση της! Τους χρειάζεται μία εντύπωση, όποια και αν εί­ναι ή προέλευση της! Θέλουν να κάνουν εντύπωση στον αρχάριο, να τον υποδουλώσουν ηθικά! Θέλουν τον αν­θρώπινο έπαινο! Θέλουν να έχουν την φήμη αγίων! Την φήμη ότι είναι συνετοί πνευματικοί «γέροντες», διδά­σκαλοι με χάρισμα προορατικό τους χρειάζεται να θρέψουν την αχόρταγη μα­ταιοδοξία τους, την υπερηφάνεια τους! Η προσευχή του Προφήτη ήταν πάντοτε σωστή. Πιο πολύ σωστή φαίνεται σήμερα: «Σώσον με Κύριε, ότι εκλέλοιπεν όσιος· ότι ωλιγώθησαν αι αλήθεια! από των υιών των ανθρώπων. Μάταια έλάλησεν έκαστος προς τον πλησίον αύτοϋ χείλη δόλια εν καρδία, και έν καρδία έλάλησε κακά» (Ψαλμ. 11, 2-3).

Ψεύτικος και υποκριτικός λόγος δεν μπορεί παρά να είναι κακός και επιζήμιος. Για να αντιμετωπίσει κα­νείς μία τέτοια διάθεση, είναι αναγκαίο να λάβει προ­ληπτικά μέτρα.

γ. Προληπτικά μέτρα

1. Λέγει ο άγιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος:

«Μελέτα την Άγια Γραφή και τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων, ιδιαίτερα τα πρακτικά τους κεφάλαια. Και συγκρίνοντας την διδασκαλία τους με την διδασκα­λία και την διαγωγή του δασκάλου σου και γέροντα σου, φρόντιζε να βλέπεις σαν σε καθρέφτη (στην ζωή και συμπεριφορά του), την ποιότητα του, για να κατα­λάβεις, πως πρέπει να ενεργείς και συ. Εάν η διδασκαλία του συμφωνεί με την Αγία Γραφή, δέξου την, κάμε την δική σου, και συγκράτησε την στον νου σου. Μα αν είναι κακή και λανθασμένη, να την απορρίψεις, για να μην πέσεις σε πλάνη. Γιατί πρέπει να το ξέρεις, ότι πολλοί ψευδοδιδάσκαλοι και απατεώνες παρουσιάσθη­καν στις ημέρες μας» (Φιλοκ. τόμ. Γ', σ. 242, κεφ. λγ').

Ό όσιος Συμεών έζησε τον δέκατο αιώνα, εννέα αιώνες πριν από τις μέρες μας. Να λοιπόν, ότι και τότε μέσα στην αγία Εκκλησία τού Χρίστου ακούστηκε ή φωνή ενός δικαίου, να θρηνεί για την έλλειψη αληθι­νών πνευματοφόρων οδηγών, και για την πληθώρα ψευδοδιδασκάλων!

Με την πάροδο τού χρόνου οι καλοί οδηγοί λιγό­στεψαν ακόμη περισσότερο. Έτσι αναγκάστηκαν οι ά­γιοι Πατέρες να συνιστούν όλο και πιο πολύ, να φροντίζομε να παίρνομε τα διδάγματα μας απ’ ευθείας από την 'Αγία Γραφή και τα Πατερικά συγγράμματα.

2. Ό όσιος Νείλος Σόρσκι, αναφερόμενος στους παλαιότερους Πατέρες λέγει:

«Δεν είναι εύκολη υπόθεση (γράφουν) να βρει κα­νείς έναν απλανή οδηγό γι^’ αυτήν την θαυμαστή πρακτι­κή (την αληθινή μοναχική καρδιακή προσευχή). Απλα­νή ονομάζομε εκείνον, του οποίου θεωρία και πράξη μαρτυρείτε από την Αγία Γραφή, και έχει αποκτήσει πνευματική διάκριση. Ακόμη και τότε ήταν πολύ δύ­σκολο να εύρει κανείς απλανή διδάσκαλο. Τώρα έχουν λιγοστέψει σε φοβερό βαθμό! Πρέπει λοιπόν κανείς, για να τον ευρει, να ψάξει όσο πιο καλά μπορεί. Και αν δεν καταστεί δυνατό να βρεθεί τέτοιος διδάσκαλος, τότε οι άγιοι Πατέρες μας συνιστούν, να διαβάζομε την Αγία Γραφή, να ακούμε τον ίδιο τον Κύριο. Ό Χριστός λέγει: «Ερευνάτε τας Γραφάς, ότι υμείς δοκείτε εν αυταίς ζωήν αιώνιον έχειν» (Ίω. 5, 39). «Όσα γάρ προεγράφη, εις την ήμετέραν διδασκαλίαν προεγράφη» (Ρωμ. 15, 4), (Αγίου Νείλου Σόρσκι, Κανονισμός ή Παράδοση, πρόλογος).

Ό άγιος Νείλος έζησε τον 15ον αιώνα. Ίδρυσε μία σκήτη, ένα μοναστήρι, όχι μακριά από το Μπέλοε Όζερο (Λευκή Λίμνη), όπου ασκήτεψε στην προσευχή και στην μόνωση. Είναι πολύ ωφέλιμο να ακούσουν οι γέροντες της δικής μας εποχής, και να το λάβουν ύπ' όψη τους, με πόση ταπείνωση και αυταπάρνηση μιλάει ό άγιος Νείλος, για τις διδασκαλίες, που έκανε στους αδελφούς του.

«Δεν πρέπει να αφήνει κανείς να κρύβει τον λόγο τού Θεού με την αμέλεια του. Οφείλει να ομολογεί την αδυναμία του, αλλά και να μην κρύβει την αλήθεια τού Θεού. Διαφορετικά γίνεται ένοχος. Παραβαίνει εν­τολή τού Θεού. Μην κρύβουμε λοιπόν ιόν λόγο τού Θεού. "Ας τον κηρύττουμε, όσο πιο πολύ μπορούμε. Οι Άγιες Γραφές και τα λόγια των άγιων Πατέρων είναι τόσο πολλά, σαν την άμμο της θαλάσσης. Αν εμείς τα ερευνήσομε, θα έχουμε την δυνατότητα να τα διδάσκουμε σ^’ αυτούς που έρχονται σ’ εμάς και τα ζητούν! Η (πιο σωστά), δεν θα είμαστε εμείς που θα διδάσκουμε, (εμείς είμαστε ανάξιοι για τέτοιο έργο), αλλά μέσα από την Αγία Γραφή θα διδάσκουν τότε οι ευλογημένοι άγιοι Πατέρες μας» ('Αγίου Νείλου Σόρσκι, Παράδο­ση).

Δεν είναι περιττό να κάμουμε την παρατήρηση και να υπενθυμίσουμε, ότι ό άγιος Νείλος, παρ^’ ότι ήτο πλήρης χάριτος και Πνεύματος, ποτέ δεν τόλμησε να εξηγήσει την αγία Γραφή με δικό του τρόπο, δίνοντας δικές του ερμηνείες. Ό όσιος Νείλος ακολουθούσε πάντοτε την ερμηνεία των άγιων Πατέρων. Ή οδός της ταπεινοφρο­σύνης είναι ή μόνη οδός που οδηγεί με ασφάλεια, με σιγουριά, στην σωτηρία.

3. Τι θαυμάσιο πρότυπο για μία σύγχρονη διδα­σκαλία! Απόλυτα ψυχωφέλιμο και για τον υποτακτικό και για τον γέροντα! Σωστή έκφραση μετρημένης προ­κοπής! Καταδικάζει την φιλαυτία, την έπαρση, την ασύ­νετη προπέτεια. την θρασύτητα, δηλ. τις κακίες, στις οποίες καταντούν εκείνοι, που μιμούνται (στα εξωτερι­κά μόνο!) τον Μέγα Βαρσανούφιο και άλλους σημειοφόρους Πατέρες, χωρίς ποτέ ανά φροντίσουν να απο­κτήσουν την χάρη, που είχαν εκείνοι! Έτσι, ο,τι για κείνους ήταν έκφραση της άφθονης παρουσίας του Α­γίου Πνεύματος μέσα τους, τώρα σε ανθρώπους που προσπαθούν να τους μιμηθούν, χωρίς να έχουν διάκρι­ση, υποκριτικά, καταντάει έκφραση βαθειάς άγνοιας, αυταπάτης, υπερηφάνειας και θρασύτητας.

δ. Έχομε ευθύνη

1. Αγαπητοί πατέρες,

Ας μεταδίδομε τον λόγο τού Θεού στους αδελφούς μας με όσο πιο πολλή ταπείνωση και ευλάβεια μπορούμε, αναγνωρίζοντας το ότι είμαστε ανεπαρκείς για το έργο αυτό. και φυλάσσοντας τους εαυτούς μας από την ματαιοδοξία, που απειλεί πολύ σοβαρά τους εμπαθείς, όταν εκείνοι κάνουν τον δάσκαλο στους άλλους. Να μην το ξεχνάτε ποτέ, ότι θα δώσουμε λόγο για κάθε αργό μας λόγο! Πόσο πιο πολύ θα δώσουμε λόγο, για το ότι κηρύττομε τον λόγο τού θεού με ματαιοδο­ξία! Επειδή μας σπρώχνει ή ματαιοδοξία!

2. «Έξολοθρεύσαι Κύριος πάντα ίά χείλη τα δόλια και γλώσσσαν μεγαλορρήμονα. ιούς ειπόντας· Τήν; γλώσσαν ημών μεγαλυνοΰμεν τα χείλη ημών παρ' ή-μϊν εστίν τις ημών Κύριος έσπν;» (Ψαλμ 11, 4-5).

Ό Κύριος θα τιμωρήσει αυτούς, που ζητούν την δική τους δόξα και όχι την δόξα του Θεού.

Ας φοβηθούμε την απειλή του Κυρίου.

Ας προσφέρουμε τον λόγο της οικοδομής, όταν ή ανάγκη το καλεί, όχι σαν δάσκαλοι· αλλά σαν άν­θρωποι, που έχουμε εμείς οι ίδιοι ανάγκη διδασκαλίας και λαχταρούμε να πάρουμε κάτι από την διδαχή, που μας έδωκε ό Θεός στον πανάγιο Λόγο του.

«Ας υπηρετούμε ό ένας τον άλλον, ό καθένας ανάλογα με το χάρισμα, που έλαβε· μα όλοι, σαν καλοί οικονόμοι των ποικίλων χαρισμάτων του Θεού, να τα χρησιμοποιείτε πρώτα για τον εαυτό σας. Όποιος μιλάει θρησκευτικά, να μιλάει με ευλάβεια και φόβο Θεού· με σεβασμό για τον λόγο τού Θεού- και όχι σαν να ήταν δικά του λόγια! Εάν κανείς υπηρετεί, να έχει συνείδηση, ότι υπηρετεί με την δύναμη που τού έδωκε ό Θεός, και όχι δική του, ώστε σε όλα να δοξάζεται ό Θεός διά τού Ιησού Χριστού» (Α' Πέτρ. 4, 10-11).

Όποιος κάνει κάτι μόνος του, ενεργεί από μα­ταιοδοξία. Αυτός προσφέρει και τον εαυτό του και τους άλλους, που τον ακούν, θυσία στον σατανά.

Όποιος ενεργεί με τού Θεού την δύναμη, ενερ­γεί για την δόξα του Θεού, αυτός θα επιτύχει και την δική του σωτηρία και την σωτηρία του πλησίον του, με την δύναμη του Κυρίου, του μόνου Σωτήρα των αν­θρώπων. Ας προσέχουμε, μη συμβεί να δώσουμε σε αρχά­ριο απερίσκεπτα διδασκαλία, που δεν θα είναι θεμελιω­μένη στον λόγο τού Θεού και στην πνευματική κατα­νόηση του λόγου τού Θεού. Καλλίτερα να ομολογήσει κανείς αγνοία, παρά να δείχνει γνώση βλαβερή.

Ας φυλαχθούμε από την φοβερή εκείνη συμφο­ρά, να κάμομε έναν εύπιστο αρχάριο να γίνει από δούλος Θεού δούλος ανθρώπου (Α' Κορ. 7, 23), επι­βάλλοντας του να εκτελεί τα αμαρτωλά θελήματα αν­θρώπου και όχι το πανάγιο θέλημα τού Θεού*.

3. Ή σεμνή σχέση εκείνου που δίνει εντολές, με εκείνον που τις ακούει, είναι κάπως διαφορετική από την σχέση τού γέροντα με έναν υποτακτικό, που υπα­κούει ανεπιφύλακτα σε όλα, και γίνεται έτσι δούλος του εν Κυρίω.

Ή συμβουλή, δεν ζητάει απόλυτη και ανεπιφύλα­κτη υπακοή. Μπορεί να έκτελεσθή, άλλα μπορεί και να μην eκτελεσθή. Ό απλός σύμβουλος δεν υπέχει καμία ευθύνη για την συμβουλή του, αρκεί να την έδωσε με φόβο Θεού και ταπείνωση, και όχι από δική του πρωτοβουλία, επειδή τού εζητήθη επίμονα, να ειπει την γνώμη του. Κατά τον ίδιο τρόπο και εκείνος, που δέχεται την συμβουλή, δεν είναι δεμένος με αυτήν! Εί­ναι ελεύθερος, και να εκτελέσει και να μην εκτελέσει την συμβουλή που τού έδωκαν.

Είναι λοιπόν φανερό, πόσο αυτός ό δρόμος της συμβουλής και της αναζήτησης καθοδήγησης στις Άγιες Γραφές ταιριάζει στους αδύνατους καιρούς μας.

4. Αξίζει να παρατηρήσουμε, ότι οι Πατέρες μας απαγορεύουν να δίνουμε συμβουλές στον πλησίον μας από δική μας πρωτοβουλία, χωρίς ό πλησίον μας να μας έχει ζητήσει να το κάμουμε. Το να δίνουμε από δική μας πρωτοβουλία συμβουλές, είναι σημείο ότι εμείς πιστεύομε για τον εαυτό μας, ότι έχομε και πνευ­ματική γνώση και αξία! Αυτό είναι ολοφάνερο σημάδι υπερηφάνειας και αυταπάτης.

5. Αυτά δεν τα λέμε για τους ηγουμένους και τους προεστώτες, που είναι υποχρεωμένοι παντού και πάν­τοτε, όπου και όποτε υπάρχει ανάγκη, να διδάσκουν τους αδελφούς, που είναι εμπιστευμένοι στην φροντίδα τους, ακόμη και χωρίς να ερωτώνται.

Αλλά και αυτοί, όταν επισκέπτονται αλλά μονα­στήρια, πρέπει να έχουν οδηγό τους την συμβουλή που έδωκε ό άγιος Μακάριος ό Αλεξανδρείας στον άγιο Παχώμο τον Μέγα. Ό Παχώμιος ερώτησε τον Μακάριο, πώς θα έπρεπε να διδάσκει και να κρίνει τους αδελφούς. Ό άββάς Μακάριος του απάντησε:

«Δίδασκε και κρίνε τους υποτακτικούς σου, άλλα μην κρίνεις τους απ' έξω».

Όλοι οι ηγούμενοι, που επιθυμούν να ευαρεστήσουν τον Θεό, και εφάρμοσαν και εφαρμόζουν τον κανόνα αυτόν.

* Εδώ γίνεται Λόγος, όχι για την εξωτερική υπακοή, όχι για τις δουλειές και τα διακονήματα, που ορίζουν οι προϊστάμενοι της Μονής, αλλά για την κρυφή υπακοή, για την υπακοή που γίνεται μέσα στα βάθη της ψυχής.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Γ. ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ ΠΕΡΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΩΝ

1. Να προσέχετε σε τι πνευματικούς πηγαίνετε

Ένας αδελφός μου είπε: Πήγε μια φορά ή σύζυγος μου, όταν εργαζόμουν στην επαρχία, σε έναν πάρα πολύ αυστηρό πνευματικό και όταν του είπε μια αδυναμία της που θα την επανα­λάμβανε, την αποπήρε, τη φοβέρισε και από τότε έκανε πολύ καιρό να ξαναπάει να εξομολογηθεί. «Είδες, του είπε ό Παππούλης, τι κάνει ή πολλή αυστηρότητα; Γι’ αυτό σας λέω να προσέχετε σε τι πνευματικούς πη­γαίνετε για να εξομολογείσθε, και συ και ή γυναίκα σου και τα παιδιά σου, και προ πάντων να είστε τότε ειλικρινείς σ' αυτά που λέτε, γιατί έτσι ό Θεός τα συγχωρεί όλα και ανεβαίνετε πνευματικά». [Τζ 142-4]

[Γεροντος Πορφυρίου Ιερομονάχου, «ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ», Εκδοση Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 2002, σελ 337]

2. Μερικοί πνευματικοί διαπράττουν έγκλημα

Κοίταξε, παιδί μου! Ο Θεός μας, προκειμένου να διαπαιδαγωγήσει τα παιδιά του, που τον πιστεύουν, τον αγαπούν και τον λατρεύουν, χρησιμοποιεί διάφορους τρόπους, μεθόδους και σχέδια. Μέσα στα σχέδια του Θεού μας είναι και ή επιβολή κανόνων, οι όποιοι αποσκοπούν, πάντα, στη σωτηρία της ψυχής μας. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση τη δική σου. Εμείς δεν μπορούμε να αλλάξουμε ή να διαγράψουμε τα σχέδια ιού Θεού. Πολύ περισσότερο δεν μπορούμε να του το επιβάλλουμε. Μπορούμε, όμως, να τον παρακαλέσουμε και να τον ικετεύσουμε, και Εκείνος, σαν φιλάνθρωπος που είναι, μπορεί να εισακούσει τις προσευχές μας και να συντμήσει το χρόνο ή ακόμη και να τον διαγράψει. Και το ένα και το άλλο, στο χέρι του είναι. Εμείς θα το ζητήσουμε. Και Εκείνος θα το εγκρίνει. Ύστερα, οι κανόνες αυτοί δεν έχουν το χαρακτήρα της εκδικήσεως ή της τιμωρίας, αλλά της διαπαιδαγωγήσεως, και δεν έχουν καμιά σχέση με αυτούς που επιβάλλονται από ορισμένους πνευματικούς κατά την εξομολόγηση, και οι οποίοι, είτε από υπερβάλλοντα ζήλο, είτε από άγνοια, εξαντλούν τα όρια της τιμωρίας, χωρίς να αντιλαμβά­νονται, ότι με τον τρόπο αυτό, αντί να κάνουν καλό, διαπράττουν έγκλημα. Εγώ, πάντα τους φωνάζω και τους συμβουλεύω: Όχι μεγάλες τιμωρίες. Άλλα σωστές συμβουλές. Γιατί, οι μεγάλες τιμωρίες, τροφοδοτούν τον άλλο (το διάβολο) με πλούσια πελατεία. Και αυτός, αυτό περιμένει. Αυτό καραδοκεί, και έχει πάντα ανοι­χτές τις αγκάλες του για να τους δεχτεί! Και τους τάζει, μάλιστα, λαγούς με πετραχήλια... Γι’ αυτό, απαιτείται μεγάλη προσοχή στην επιλογή του πνευματικού. Όπως αναζητάτε τον καλύτερο γιατρό, το ίδιο να κάνετε και για τον πνευματικό. Και οι δύο γιατροί είναι. Ό ένας του σώματος και ό άλλος της ψυχής! [Κ 206π.]

[Γεροντος Πορφυρίου Ιερομονάχου, «ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ», Εκδοση Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 2002, σελ 337]

3. Πρόσεχε τι λες στους πνευματικούς

«Πρόσεχε τι λες στους πνευματικούς που εξομολογείσαι. Γιατί δεν τα ξέρουν όλα. Πρέπει να είναι οι πνευματικοί πολύ σοφοί, διακριτικοί, και έμπειροι. Να έχουν πνεύμα Θεού, για να μπορούν να σού λύνουν τα διάφορα προβλήματα σου».

Εδώ θα πρέπει να διευκρινισθεί, ότι δεν εννοούσε για τα απλά και καθημερινά αμαρτήματα που κάνουμε όλοι μας, αλλά για τις βαθύτερες έννοιες, όπως νοεράς προσευχής, προσβολών πονηρού κ.ά. [Τζ 143]

[Γεροντος Πορφυρίου Ιερομονάχου, «ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ», Εκδοση Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 2002, σελ 342]

4. Μερικοί πνευματικοί μπορεί να σε μπερδέψουν

«Όταν είσαι μακριά από την Αθήνα, λέει σε έναν αδελφό, και δεν μπορείς να έρχεσαι τόσο τακτικά εδώ, να ψάχνεις εκεί να βρίσκεις έναν πολύ καλό πνευματικό για να εξομολογείσαι τις αμαρτίες σου. Και ότι άλλο σε απασχολεί σχετικά με νοερή προσευχή ή λογισμούς να μην τους τα αναφέρεις, γιατί μερικοί δεν τα γνωρίζουν όλα και μπορεί να σε μπερδέψουν. Να έρχεσαι εδώ να μου λες τα άλλα», [Τζ 143]

[Γεροντος Πορφυρίου Ιερομονάχου, «ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ», Εκδοση Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 2002, σελ 341]

5. Πνευματικοί που διαπνέονται από παπικό πνεύμα

Συζητούσα μαζί του, ένα σχετικό θέμα: Επρόκειτο για κάποιον "αυστηρό" πνευματικό, που αρνήθηκε να ικανοποίηση την επιθυμία πνευματικού του παιδιού, να επισκεφθεί τον π. Πορφύριο, για να του μιλήσει για σοβαρό προ­σωπικό του πρόβλημα. Το περιστατικό μου είχε προξενήσει αλγεινή εντύπωση και του την εξέ­φρασα. Ό Γέροντας κούνησε λυπημένος το κε­φάλι του και ψιθύρισε: "Τί να πής; Είναι βλέ­πεις και πνευματικός". Πάντα ό Γέροντας ήταν πολύ προσεκτικός και επιεικής στις κρίσεις του για άλλους, ιδίως όταν επρόκειτο για ιερείς, που έκαναν λάθη. Αντί χαρακτηρισμού, προτί­μησε να μου μιλήσει παραβολικά:

"Ξέρεις, όταν ό παπικός μισιονάριος πάρη εντολή για κάποια αποστολή, ανεβαίνει στο αεροπλάνο στη Ρώμη και όταν φθάσει στο αεροδρόμιο Αφρικανικού κράτους, εκεί ανοίγει ένα κλειστό φάκελο και διαβάζει, ποιο θα είναι το έργο του, που είναι υποχρεωμένος να το εκτέλεση, έστω κι' αν δεν σύμφωνη. Με εμάς τους ορθοδόξους δεν γίνεται έτσι".

Κατάλαβα, τι περίπου ήθελε να μου πει. Άλλωστε, δεν ήταν ή πρώτη φορά που διαπίστωνα, ότι υπάρχουν μέσα στον ορθόδοξο χώρο και πνευματικοί οδηγοί, ευτυχώς λίγοι, που διαπνέονται ουσιαστικά από παπικό πνεύμα. Πού απαιτούν την εκτέλεση των εντολών τους, αδιαφορώντας για τις εσωτερικές αντιστάσεις των πνευματικών παιδιών τους. Καλλιεργούν μία ολοκληρωτική νοοτροπία. Επειδή φοβού­νται την ελευθερία, επιβάλλουν την πειθαρχία και αγνοούν, ότι ή ορθόδοξη υπακοή είναι καρ­πός ελευθερίας. Δεν πέρασε πολύς καιρός, και ό αυταρχικός πειθαναγκασμός έφερε τα αποτε­λέσματα του: Το ίδιο πνευματικό τέκνο του "αυστηρού" πατρός, δήλωσε στους φίλους του, που το προέτρεπαν να δη τον π. Πορφύριο, ότι δεν επιθυμεί πλέον να τον επισκεφθεί. Σε μια συνάντηση μου με τον Γέροντα, του είπα: Νο­μίζω, ότι δεν έρχεται σε σας, όχι επειδή δεν θέ­λει να έρθει, άλλα επειδή κάνει υπακοή στον πνευματικό του.

Ό Γέροντας με κατέπληξε, λέ­γοντας μου: "Κάνει υπακοή, επειδή οι συμβου­λές του πνευματικού του ικανοποιούν τον εγωι­σμό του". Πρώτη μου φορά, άκουσα τον Γέρο­ντα, να μου μιλά τόσο ανοιχτά, για λάθη πνευ­ματικά. Ήξερα, ότι δεν το έκανε από προσω­πική ευθιξία. Ό Γέροντας δεν καλούσε ανθρώ­πους να τον επισκεφθούν. (Μία μόνη εξαίρεση αντιλήφθηκα κι' αυτή έγινε έπειτα από θερμές παρακλήσεις φίλων κάποιου προκατειλημμένου, που βασανιζόταν. Ουσιαστικά επρόκειτο, για δική τους έμμεση πρόσκληση). Ό Γέροντας δεν ήθελε να κάνη οπαδούς, απλώς βοηθούσε, ό­σους προσέτρεχαν στο κελί του. Ίσως, μου μί­λησε έτσι, γιατί ήθελε να μου αποκάλυψη άλλη μία δολιότητα του διαβόλου, μέσα στις τάξεις των χριστιανών. Και συλλογιζόμουν: "Ώστε, το κίνητρο της υπακοής αυτού τού ανθρώπου, ή­ταν ή ικανοποίηση τού εγωισμού του.”

[Κωνσταντίνου Γιαννιτσιώτη, «Κοντά στον Γέροντα Πορφύριο», Εκδοση Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 1995, σελ 387 – 389] Επίσης [Γεροντος Πορφυρίου Ιερομονάχου, «ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ», Εκδοση Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 2002, σελ 342]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: Ι. Ρωμανίδης περί λαϊκών και κληρικών

Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια όμως βλέπομε μια περίεργη εξέλιξη μέσα στην ι­στορία της Εκκλησίας, κατά την οποία το βασιλειον ιεράτευμα της Εκκλησίας δεν παρέμεινε ποιοτικά εκείνο που ήταν αρχικά.

Αρχικά, δηλαδή στην εποχή των πρώτων Χριστιανών, έχομε τους λαϊκούς και τους κληρικούς. Ό Απόστολος Παύλος τους λαϊκούς ονομάζει ιδιώτες και οι Πατέρες της Εκκλησίας είναι εκείνοι που ερμηνεύουν τους ιδιώτες του Αποστόλου Παύλου ως λαϊκούς.

Λαϊκός είναι εκείνος, ό όποιος έχει μεν βαπτισθεί, αλλά δεν έχει ακόμη κληθεί άνωθεν, ώστε να γίνει βασίλειον ιεράτευμα, δηλαδή κληρικός. Ως κληρικός θεωρείτο ό θεόκλητος, εκείνος δηλαδή που είχε δεχθεί μέσα στην καρδιά του την επίσκεψη του Αγίου Πνεύματος και που το Πνεύμα είχε αρχίσει να προσεύχε­ται μέσα του. Εκείνος, δηλαδή που είχε γίνει ναός τού Αγί­ου Πνεύματος και γι^’ αυτό μέλος του Σώματος τού Χρίστου, δηλαδή της Εκκλησίας.

Γι^’ αυτό ό απόστολος Παύλος λέγει «... ους εθετο ό Θεός εν τη εκκλησία...», αφού προηγουμένως είχε πει: «Υμείς δε έστε σώμα Χρίστου» (Α'Κορ. 12,27). Μας δίνει δηλαδή ό ίδιος τον ορι­σμό του τι είναι Σώμα Χρίστου.

Αργότερα, από τους Πατέρες της Εκκλησίας ξέρομε άτι ήλθε εποχή, κατά την οποία χειροτονούντο ως κληρικοί άνθρωποι, που στην αρχαία Εκκλησία θα θεωρούντο ως λαϊκοί. Και μετά αυτοί οι άνθρωποι χειροτονούντο και επίσκοποι. Ό άγιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος κάνει ολό­κληρη ανάπτυξη επάνω στο θέμα αυτό Αυτό σημαίνει ότι εισήλθε ή παράδοσις στην Εκκλησία να χειροτονούνται ως κληρικοί άνθρωποι, οι όποιοι δεν είχαν τα προσόντα να είναι κληρικοί της Εκκλησίας. Δεν είχαν δηλαδή τις πνευματικές προϋποθέσεις της ιεροσύνης. Εναντίον αυτής της ανωμάλου καταστάσεως επαναστάτησε ό άγιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος με τόσο μεγάλη επι­τυχία, ώστε ή Εκκλησία τον ονόμασε Νέο Θεολόγο. Από την εποχή του μέχρι την εποχή τού άγιου Γρηγορίου του Παλαμά έγινε μία μεγάλη διαμάχη μέσα στην Εκκλησία, όσον αφορά στα προσόντα εκλογής των επισκόπων. Έξ’ αί­τιας αυτής της Ησυχαστικής έριδος, όπως ονομάσθηκε, κατά την όποια επικράτησε τελικά ή γραμμή τού αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, καθιερώθηκε οι επίσκοποι της Εκκλησίας να λαμβάνονται από τους μοναχούς της Ησυχαστικής παραδόσεως, της καθάρσεως, του φωτισμού και της Θεώσεως.

[ Ιωαννου Σ. Ρωμανίδου, «Πατερική Θεολογία» , Εκδόσεις Παρακαταθήκη, 2004, σελ 103-105, Πρόλογος Κοσμήτορα της Θεολ σχολής του Πανεπ. Αθηνών Πρωτοπρ. Γεωργίου Δ. Μετάλληνου, Επιμέλεια – Σχόλια: Μοναχού Δαμασκηνού Αγιορείτη ]