ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΜΑΣ (10ο ΜΕΡΟΣ)

Υπογραμμίζουμε ότι ή μετάνοια οφείλει νά αποβλέπει όχι μόνο σέ συγκεκριμένους έφάμαρτους λογισμούς καί πράξεις· ό άνθρωπος πρέπει νά μετανοεί γενικά γιά τήν άμαρτητική του κατάσταση. Οι Πατέρες αναφέρουν, ότι ό χριστιανός οφείλει μόνιμα νά διατηρεί αληθινή μνήμη τών παραπτωμάτων του. Δέν πρόκειται βεβαίως στο σημείο αυτό γιά ανάμνηση όλων τών αμαρτιών πού ενδεχομένως κάποιος διέπραξε μέ όλες τίς λεπτομέρειες τών αντίστοιχων συνθηκών· θά διακινδύνευε τότε κάποιος νά βυθίσει καί πάλι τη σκέψη του στις ίδιες αμαρτίες. Τό νόημα τής πατερικής προτροπής άφορα στή συνείδηση τής άμαρτωλότητας και του επιρρεπούς στήν αμαρτία καί πάλι, μέ τόν ίδιο ή διαφορετικό τρόπο. Μ' άλλα λόγια, πρόκειται γιά τήν αναγνώριση κατάστάσης αδυναμίας, ανεπάρκειας καί απομάκρυνσης άπό τό Θεό. Ή συνείδηση παρελθόντων παραπτωμάτων στοχεύει στο να τα υποπτευόμαστε και να τ αποφεύγουμε στο παρόν καί τό μέλλον, αποδυναμώνοντας έτσι τά πάθη άπό τά όποία προέρχονται οι πτώσεις καί επικαλούμενοι, γιά νά τό πετύχουμε τή χάρη τού Θεού. Μ' αύτη τήν προοπτική ό Άγιος Ισαάκ ό Σύρος ορίζει τή μετάνοια ώς: «δέησιν εκτενή έν πάση ώρα έν εύχή πεπληρωμένη κατανύξεως προσεγγίζουσα τω Θεώ υπέρ αφέσεως τών παρελθόντων [αμαρτημάτων], καί λύπην υπέρ τής τών μελλόντων φυλακής». Μέ τό ίδιο νόημα ό Άγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος αναφέρει: «Δει δε ημάς καθαιρομένους άπό τών αμαρτιών πρό οφθαλμών έχειν αυτά τά αμαρτήματα· καν ό Θεος δια φιλανθρωπίαν συγχωρήση σοι τήν άμαρτίαν, άλλα σύ προς τήν άσφάλειαν τής έαυτού ψυχής πρό οφθαλμών έχε τήν άμαρτίαν. Ή γάρ μνήμη τών προλαβόντων εποχή [Σ.τ.μ.: Συγκράτηση] γίνεται τών μελλόντων».

Αρμόζει λοιπόν νά μετανοούμε ακόμη καί όταν δέν έχουμε υπόψη κάποιο ιδιαίτερο αμάρτημα. Οι Πατέρες άλλωστε παρατηρούν ότι ό άνθρωπος θά είχε ψευδαισθήσεις θεωρώντας εαυτόν χωρίς άμαρτία. Τό βιβλίο τών Παροιμιών ύπογραμμίζει ότι ακόμη καί ό δίκαιος άμαρτάνει επτά φορές τή μέρα (Παρ. 24,16). Ή ενδεχόμενη πίστη κάποιου ότι δεν έχει αμαρτίες φανερώνει απλώς άγνοια τής κατάστασής του. Νά γιατί οι Πατέρες εντέλλονται νά μετανοούμε καί γιά τίς «έν γνώσει» καί γιά τίς «έν αγνοία» αμαρτίες μας. Σύμφωνα με τή διδαχή τού ίδιου τού Ίησού «εαν είπωμεν οτι αμαρτίαν ούκ έχομεν, εαυτούς πλανώμεν καί ή αλήθεια ούκ έστιν έν ήμίν (Α' Ίωάν. 1,8). Αμαρτία άλλωστε συνιστά όχι μόνο ή πραγματοποίηση τού κακού, άλλα καί ή πραγμάτωση τού αγαθού (Ίακ. 4,17). Κατά κυριολεξία, κάθε πράξη καί κάθε σκέψη μέ τίς όποίες ό άνθρωπος, εκούσια, αποστρέφεται τό θέλημα τού Θεού, είναι αμαρτωλές. Εξίσου αμαρτωλή όμως είναι καί κάθε αμέλεια νά πραγματοποιήσουμε τό θέλημά Του. Επομένως, όπως παρατηρεί ό Άγιος Μάρκος ό Ερημίτης «ουδείς ανελλιπής τό καθ' ήμέραν ευρίσκεται, μηδέποτε μηδέν τών προστεταγμένων παραλείψας». Συμπληρωματικά, ό,τιδήποτε κρατεί τόν άνθρωπο μακριά άπό τό Θεό συνιστά άμαρτητική κατάσταση. Ό άνθρωπος μπορεί νά θεωρείται ότι βρίσκεται σ' αυτή τήν κατάσταση, τόσο όταν δέν είναι πλήρως ενωμένος μέ τό Θεό, όσο καί όταν δεν πετυχαίνει τήν τέλεια συμμόρφωση μέ τό Χριστό. Η μετάνοια είναι λοιπόν «πάσιν αναγκαία». Οι δέ Πατέρες υμνούν καί επαινούν τή διαρκή μετάνοια. Γράφει σχετικά ό Άγιος Ίσαάκ ό Σύρος: «[Χρή] γινώσκειν ημάς έν πάση ώρα, ότι ένταύταις ταίς εικοσιτέσσαρσιν ώραις τής νυκτός και τής ημέρας τής μετανοίας χρήζομεν». Σέ κάθε σκέψη καί ενέργεια του ό άνθρωπος οφείλει νά διαπιστώνει τήν ανεπάρκεια του, νά θεωρεί ότι υπολείπεται ώς προς αυτό πού έπρεπε νά είναι κατά Θεόν καί πού θά ήταν άν είχε πραγματοποιήσει τήν πλήρη ένωση μαζί Του: άρτιος καί τέλειος, όπως εκ φύσεως καλείται (νά γίνει). Νά γιατί ό Άγιος Βαρσανούφιος συμβουλεύει: «έν πάσι δέ άεί κατάκρινε σεαυτόν άμαρτάνοντα και σφαλλόμενον» καί ακόμη ότι «όφείλομεν πάντοτε πληροφορίαν έχειν, ότι εις πάντα άμαρτάνομεν καί έν λόγω καί έν έργω καί έν ένθυμήσει».

Άιτό τή συνεχή μετάνοια γεννώνται τό πένθος καί ή κατάνύξη· αυτά πάλι γεννούν μέ τή σειρά τους τά δάκρυα. Οι τρεις αυτές καταστάσεις, πού θά μελετήσουμε παρακάτω συνιστούν τήν ολοκλήρωση τής μετάνοιας·η τελευταία [Σ.τ.μ.: Ή κατάσταση τών δακρύων] είναι δωρεά τού Αγίου Πνεύματος, πού λίγοι καταφέρνουν νά πάρουν· όμως σ' αυτήν οι πατερικές διδαχές περί μετανοίας αποδίδουν θεμελιώδη σημασία.

Ώς φάρμακο πρώτης τάξεως θεωρούν οί Πατέρες τή μετάνοια. Πολύ συχνά μέ χρήση ιατρικών όρων υπενθυμίζουν τή συγκεκριμένη πνευματική στάση. Ό Άγιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος κάνει λόγο γιά τό «σωτήριον φάρμακον της μετανοίας», πού δόθηκε άπό τό Θεό στους άνθρώπους. Ό συγκεκριμένος τρόπος θέασης τής μετάνοιας, δηλαδή άπό ιατρική άποψη, συναντάται διαρκώς στόν Άγιο Ιωάννη τόν Χρυσόστομο, πού λέγει γιά παράδειγμα: «Ιατρείον έστιν άναιρετικόν τής αμαρτίας ή μετάνοια»· «άμαρτίαν [έστι] τραύμα, μετάνοια φάρμακον»· «ώσπερ γάρ έν τω σώματι τραύματα καί φάρμακα είσιν, ούτω καί έν τή ψυχή άμαρτήματα καί μετάνοια»· «προσάγωμεν τοίνυν έαυτοίς αδελφοί, φάρμακον είς σωτηρίαν τήν μετάνοιαν· μάλλον δέ δεξώμέθα παρά τού Θεού τήν μετάνοιαν ίατρεύουσαν ήμάς»· «δεξώμεθα τοίνυν μετάνοιαν, αδελφοί, φάρμακον εις σωτηρίαν, δεξώμεθα φάρμακον έξαλείφον ήμών τά πταίσματα»· «αμαρτωλός εί; μή άπογνώς· ού παύομαι συνεχώς ταύτα επαλείφων τά φάρμακα»· «τέως εισάγω ούχ ένα, ου δύο, ου τρείς, αλλά χιλιάδας πολλάς ήλκωμένας, τετραυματισμένας, μυρίων αμαρτημάτων γεμούσας, άπό τής μετανοίας, δυναμένας σωθήναι, ώς μηδέ ίχνος, μηδέ ούλήν έχειν τών ελκών τών τροτέρων»· «ει μυρία τραύματα τις έχει, μετανοήσει δέ [...] ούτως αυτά εξαλείφει ό Θεός, ώς μηδέ ούλήν, μηδέ ίχνος, μηδέ δείγμα φαίνεσθαι τών προτέρων αμαρτημάτων»· «τούς αμαρτωλούς, καί μυρίων γέμοντας αμαρτημάτων, και ήλκωμένους λαβών ό Θεός μετανοούντας, ούτω θεραπεύει, ώς μή αφείναι αύτοίς ίχνος αμαρτημάτων, ώς μή αφείναι ούλήν, ως μή αφείναι υπόμνημα [Σ.τ.μ.: Ανάμνηση]»· καί κλείνει μέ την παρότρυνση νά πειστούμε γιά τήν αποτελεσματικότητα τού φαρμάκου τής μετάνοιας. (ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, Όμιλία-Μετάνοια).

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ